Месяц май з незапамятных часоў прысвечаны Марыі. Пагоднымі вечарамі, калі ўсё ў прыродзе квітнее, пахне і спявае, людзі збіраюцца ў святынях, ля прыдарожных крыжоў і капліц, каб ушанаваць Маці Божую. Штодзённае набажэнства ў Яе гонар на працягу мая з’яўляецца неад’емным элементам сустрэч вернікаў на малітве.
Тры дні да ўрачыстасці Змёртвыхпаўстання Пана Езуса прасякнуты велізарным сэнсам, схаваным у большых звычаях і драбнейшых элементах.
Вялікі чацвер. Узгадванне запавету любові
Літургія ўшаноўвае Апошнюю Вячэру, падчас якой Езус устанавіў сакрамант Эўхарыстыі і святарства. Імша Вячэры Пана – адзіная св. Імша, што адпраўляецца ў касцёлах у гэты дзень (за выключэннем Імшы Хрызма). Ёй характэрны незвычайныя дэталі.
1. Абмыццё ног. Напамін пра тое, як Езус абмываў ногі апосталам падчас Апошняй Вячэры. Гэта Хрыстовая запаведзь любові і наказ служыць бліжняму.
2. Суцішэнне званоў і званочкаў падчас св. Імшы. Касцёл “прыглушаецца” і становіцца больш сур’ёзным, бо ўзгадвае, што Хрыста здрадзілі і пасадзілі ў турму.
3. Перанясенне Найсвяцейшага Сакраманту ў цямніцу. Сімвал арышту Езуса ноччу перад мукай.
4. Зняцце з алтара свечак, абруса, Імшала і крыжа. Дадзены жэст сімвалізуе канец вячэры, а таксама пазбаўленне Езуса адзення і пакіданне Яго ў адзіноце (алтар з’яўляецца сімвалам Хрыста і Яго ахвяры).
5. Адкрыццё табернакля і пакіданне яго пустым. Выразны знак таго, што Езуса ўжо няма ў гэтым месцы, што Ён пакутуе, замкнёны ў цямніцы, і чакае прысуду.
Вялікая пятніца. Перажыванне смутку і абуджэння
Гэта драматычны дзень суда, мукі і смерці Хрыста. Адзіны дзень у годзе, калі св. Імша не цэлебруецца. У святынях адпраўляецца літургія Мукі Пана, а на вуліцах многіх гарадоў праводзіцца Крыжовы шлях. Сімволіка Вялікай пятніцы таксама вельмі красамоўная.
1. Прастрацыя. Ляжанне ніцма цэлебранта распачынае літургію Мукі Пана. Гэты жэст ілюструе адлегласць, якая аддзяляе чалавечую нізкасць ад сілы Таямніцы, што адбылася ў Вялікую пятніцу. Не толькі святар моліцца прастрацыяй. Кожны вернік, які стаіць у гэты час на каленях – таксама.
2. Раскрыццё крыжа. З V Нядзелі Вялікага посту крыжы ў святынях заслонены тканінай фіялетавага колеру на знак пакут Хрыста. Іх раскрыццё сімвалізуе перамогу над смерцю і грахом.
3. Адарацыя крыжа. У цэнтральным пункце літургіі Мукі Пана адаруецца Дрэва Крыжа (а не толькі фігура Езуса, размешчаная на ім). Маецца на ўвазе ўшанаванне Дрэва, якое лічыцца прыладай збаўлення.
4. Гроб Пана. Гэта асаблівае месца, у якое пераносіцца Найсвяцейшы Сакрамант пасля літургіі Мукі Пана. У працэсіі да Гроба Пана манстранцыя з Найсвяцейшым Сакрамантам накрываецца празрыстым вэлюмам, які з’яўляецца вобразам плашчаніцы і хустак, абгорнутых вакол Цела Хрыста.
Вялікая субота. Паглыбленне ў цішыню
Вялікая субота – дзень спакою і чакання. Для вучняў Езуса гэта быў дзень найбольшага выпрабавання. Згодна з Традыцыяй, апосталы разбегліся пасля смерці Настаўніка, а адзінай асобай, якая вытрывала ў веры, была Маці Божая. Пасля смерці на крыжы і пахавання згадваецца таксама зыход Хрыста ў бездань. У гэты дзень няма ні публічных цырымоній, ні спецыяльных набажэнстваў. З паўсюднай цішыні вылучаецца толькі некалькі момантаў з выразнай сімволікай.
1. Адарацыя Найсвяцейшага Сакраманту пры Гробе Пана. З ранішніх гадзін вернікі засяроджана адаруюць Хрыста.
2. Асвячэнне страў. Цягам дня асвячаюцца стравы на велікодны стол.
Увечары ў Вялікую суботу ў святынях распачынаецца ўрачыстае святкаванне Пасхальнай вігіліі, якая з’яўляецца вяршыняй Пасхальнага Трыдуума.
Паводле “Слова Жыцця”, Ангеліна Марцішэўская
2 красавіка адзначаецца Пальмовая нядзеля, або нядзеля Мукі Пана. Яна распачынае самы важны і ўрачысты перыяд у літургічным годзе – Вялікі тыдзень.
Нядзеля Мукі Пана ўводзіць нас у настрой пасхальных святаў. Касцёл заклікае не абмяжоўваць сябе толькі радасным размахваннем пальмамі і воклічамі: "Гасанна! Благаслаўлёны той, хто прыходзіць у Імя Пана”, – але паказвае шлях яшчэ далей, да Вячэрніка, дзе “хлеб, які сышоў з неба”.
Затым яна ўводзіць у цёмны Гетсіманскі сад, дазваляе адчуць драму Езуса, асуджанага ў турме і пакінутага, адчуць Яго пакуты ў прэторыі Пілата і адкінутасць чалавекам. Нарэшце, заклікае ісці далей, да самай вяршыні Галготы, і трываць да канца.
У гэты дзень у літургіі ўзгадваецца ўрачысты ўваход Езуса Хрыста ў Ерузалем за пяць дзён да Яго ўкрыжавання. Габрэі з энтузіязмам віталі Езуса, слалі на дарозе сваю вопратку, а таксама аліўныя і пальмoвыя галіны. Таму менавіта ў гэты дзень у касцёлах асвячаюцца галінкі вербаў і пальмаў, прынесеныя вернікамі, а потым адбываецца ўрачыстая працэсія.
Пальма сімвалізуе жывую веру хрысціяніна, што ідзе за Хрыстом-пераможцам, які “прыходзіць у Імя Пана”. Гэтая дарога заўсёды вядзе да вечнай славы на нябёсах.
Несучы пальмы, вернікі прызнаюць у Езусе абяцанага Месію. Гэты жэст – відавочны знак адкрыцця сапраўднай ідэнтычнасці Езуса, хвала і пашана дапаможа ім адхіліць смутак і няўпэўненасць.
Уваходзячы ў Вялікі тыдзень, будзем старацца адкрыць і прыняць безумоўную і дарма дадзеную нам любоў. Няхай гэты час дапаможа нанова распаліць у нас любоў, якая будзе ў стане адказаць Богу на Яго збаўчую справу ў Езусе Хрысце.
Кс. Юрый Марціновіч
Крыжовы шлях у экстрэмальных умовах – гэта адносна новая форма ўдзелу ў набажэнстве Крыжовага шляху па-за сценамі святыні. Ноч – цемра, цішыня – засяроджанасць, боль – пераадоленне, світанак – надзея і сустрэча ў св. Камуніі. Хто вырашаецца на такое выпрабаванне? І колькі каштуе досвед “праз цела да духа”?
На сустрэчу з цемрай
Тысячы людзей па ўсім свеце з ліхтарыкамі і малітоўнікамі накіроўваюцца ноччу ў дарогу, каб узгадаць асноўныя моманты пакут Езуса Хрыста і перажыць сваё ўласнае ўваскрасенне. Кожны вырушае ў шлях індывідуальна (выключэннем могуць быць невялікія групы па 5-6 чалавек, але абавязковай умовай з’яўляецца захаванне цішыні). У сваім тэмпе, засяроджана, з крыжам за плячыма.
Удзельнікі маюць пры сабе мапу з маршрутам, дзе пазначаны прыпынкі на 14-ці стацыях. З арыентацыяй на мясцовасці яны спраўляюцца самі, самі клапоцяцца таксама аб сваёй бяспецы. Фіналам Экстрэмальнага Крыжовага шляху становіцца св. Імша на світанні.
І гэта не падобна на паломніцтва. Няма спеваў, прывалаў, ніякіх размоў і пікнікоў. І гэта таксама не тое, што ты проста стаў у полі і молішся. Крыжовы шлях у экстрэмальных умовах з’яўляецца асаблівай формай малітвы, якая ўзрушае на фізічным узроўні.
Пякучы язык, крывавыя мазалі, смяртэльная стомленасць… Ты літаральна ўсім целам адчуваеш пакуты і злучаешся з цярпеннямі Збаўцы, каб крыху наблізіцца да іх. Духоўныя перажыванні нараджаюцца як раз у той пераломны момант, калі працінае боль. А як паказвае жыццё, у крытычны перыяд наша малітва гучыць найбольш горача, праўдзіва, пранікнёна. Па словах арганізатараў, у такіх абставінах адбываецца “рэвалюцыя прыгожых людзей”.
Мусіць балець
Ідэя такой незвычайнай ініцыятывы зарадзілася ў акадэмічным душпастырстве ў Кракаве (Польшча) у 2009 годзе. Група маладых людзей вырушыла ў шлях на Кальварыю Зэбжыдоўскую, дзе створаны комплекс малітоўных месцаў, сімвалізуючых падзеі Страсцей Гасподніх. Такім чынам юнакі хацелі духоўна ўзмацніцца ў крызісны перыяд. Кіраўнік душпастырства кс. Яцэк Стрычэк убачыў плён такога рашэння і паступова пачаў развіваць дадзеную ідэю.
Сёння Кракаў з’яўляецца каардынацыйным цэнтрам “экстрэмальнага” рэлігійнага руху. Распрацавана больш за тысячу трас. Працягласць кожнага маршрута – не менш за 40 км. Ён, як правіла,пракладваецца праз лес, поле, горы. Паблізу няма жылых кварталаў і асфальтаваных дарог. Выключэнне складаюць спецыяльныя маршруты для людзей з абмежаванымі магчымасцямі. Самая доўгая траса – 144 км. Яна пачынаецца і заканчваецца ў сталіцы Дольнага Слёнска.
Бадай жа самы незвычайны маршрут зафіксаваны ў Антарктыдзе. Ён праходзіць пасярод скал і леднікоў. У ЗША арганізавана бегавая траса ўздоўж дарогі Aparche Trail 88. У Іспаніі частку шляху ўдзельнікі ідуць басанож.
Галоўная ідэя – адчуць, што нешта стаіць за фізічным целам. Калі ўжо немагчыма пазбегнуць знясілення, вера выступае той сілай, якая дапамагае рухацца далей. Так, заўсёды можна сысці з трасы. Але, як сведчаць удзельнікі, менавіта ў момант перажывання “немагчымых” пакут пачынаецца сапраўдны Крыжовы шлях. Ён бярэ пачатак, “калі чалавек не мае сіл і прымае ў дарозе рашэнне, што, нягледзячы на гэта, дойдзе да канца”, – гаворыць кс. Стрычэк, ініцыятар Экстрэмальнага Крыжовага шляху.
Некаторыя называюць Экстрэмальны Крыжовы шлях “дарогай да касцёлаў у ХХІ стагоддзі”
Дарога да новага жыцця
“У нейкi момант я думала патэлефанаваць тату, каб ён мяне забраў. Але, сабраўшыся з думкамі, крочыла далей. Некалькi разоў падала. Тады ўзгадвала, як Езус нёс свой крыж: таксама падаў і падымаўся. Гэтым надавала сабе ciл”, – дзеліцца Настасся, якая “паспрабавала” экстрым у мінулым годзе. Шмат хто прызнаецца, што на апошніх кіламетрах ногі ўжо не ідуць, але “Езус ідзе ўва мне”.
Аднак важна якраз пераадолець не кіламетры, а сябе. Важна не які высілак ты зрабіў, а як гэта перажыў. Генадзь, таксама ўдзельнік леташняга Экстрэмальнага Крыжовага шляху, параўноўвае дарогу з “кароткаметражным фільмам пра сваё жыццё працягласцю 10 гадзін”. Ты сустракаешся з самім сабой. Без фільтраў, масак, за якімі адпавядаеш свету, а ў праўдзе.
Нярэдка ў крытычныя моманты чалавек адкрывае новыя магчымасці, пачынае верыць у сябе. У той жа час разумее, што ўласнымі сіламі яму не дасягнуць збаўлення. Такім чынам перажывае духоўную трансфармацыю і адраджаецца да новага жыцця.
Для дзёрзкіх і адважных
З кожным годам ініцыятыва становіцца ўсё больш папулярнай ва ўсім свеце. Калі ў 2015 годзе ў Экстрэмальным Крыжовым шляху ўдзельнічала каля 12-ці тысяч чалавек, у 2016 годзе – ужо 26 тысяч. Пікавым стаў 2019 год, калі колькасць удзельнікаў налічвала 100 тысяч чалавек у 30-ці краінах свету на 4-ох кантынентах.
У Экстрэмальны Крыжовы шлях вырушаюць людзі рознага ўзросту – ад 18-ці да 70-ці гадоў. Па большай частцы гэта маладыя людзі, якія хочуць паставіць сябе перад выклікам, а таксама вернікі, якім замала “сядзець у лаўках у касцёле”. Ідуць і няверуючыя, якіх прыцягвае невядомае. Але, як з гумарам адзначае а. Віктар Мялешка OFMConv, які некалькі гадоў таму пазнаў дадзеную ініцыятыву падчас семінарыйнай практыкі ў Польшчы, гэта “каталіцкая пастка”: “Людзей вабіць экстрым, штосьці новае. Аднак гэта толькі вудачка. На мяжы болю і пераадолення абавязкова абуджаецца душа, адбываюцца непазбежныя ўнутраныя перамены”.
Трасай Экстрэмальнага Крыжовага шляху можна прайсці ў любы зручны час. Аднак вялікую папулярнасць ён набывае менавіта падчас Вялікага посту. Найбольшая колькасць удзельнікаў рэгіструецца ў пятніцу перад Вербнай нядзеляй. Гэта з’яўляецца своеасаблівай духоўнай акумуляцыяй, якая адкрывае на перажыванне свята Уваскрасення.
Апошнім часам такой формай духоўнасці актыўна карыстаюцца занятыя ў бізнесе людзі. Яны працуюць па 10-12 гадзін у дзень і таму зусім не маюць часу, але таксама прагнуць адпаведным чынам духоўна падрыхтавацца да Велікодных свят.
Беларусь наспявае
У Беларусі таксама абуджаецца зацікаўленасць да дадзенага рэлігійнага руху. Аднак пакуль што маюць месца толькі асабістыя ініцыятывы. У нашай краіне Экстрэмальны Крыжовы шлях не мае характару арганізаванага мерапрыемства – з уласнага жадання людзі пракладваюць маршруты і вырушаюць у дарогу, каб перажыць незвычайныя духоўныя рэкалекцыі. Верагодна, некалі прыйдзе час, і такая практыка стане запатрабаванай у нашых парафіях.
Паводле “Слова Жыцця”, Ангеліна Пакачайла
Чарговы раз у Касцёле распачалася падрыхтоўка да Пасхі. Рэкалекцыі, набажэнствы, рашэнні і посныя практыкі... Усё гэта ўжо шмат разоў было і, напэўна, неаднаразова паўторыцца. Як не паддацца руціне? Як знайсці здаровы падыход і не страціць свежасці веры? Размова з а. Віктарам Боханам CSsR, вікарыем парафіі Найсвяцейшага Адкупіцеля ў Гродне.
– Падаецца, сёння запусты не зусім актуальныя і ў шырокіх колах католікаў ужо мала практыкуюцца. Ці звязана гэта неяк з падыходам да перажывання Вялікага посту?
– Змяніўся падыход да велікапоснага перыяду. Раней гэта быў час сур’ёзнага ўстрымання, а таму запусты былі святам. У Еўропе запусты называюцца карнавалам, што ў народнай этымалогіі даслоўна тлумачыцца як “бывай, мяса”. Сёння гэта ўжо не мае такога вымярэння. Карнавалы ў Венецыі ці Бразіліі не маюць нічога агульнага з Вялікім постам. Касцёл жа ставіць акцэнт на духоўным перажыванні.
– Нягледзячы на гэта, агулам складваецца ўражанне, што ў беларускім грамадстве пост усё роўна зводзіцца да тэмы абмежавання ў ежы, дазволаў і забарон. Адкуль такая баналізацыя?
– Найпрасцейшы адказ, магчыма, не самы правільны – недахоп катэхізацыі. Многія жывуць стэрэатыпамі, зачэрпнутымі ад бабуль і дзядуль. Аднак тады посныя прадпісанні былі іншыя, яны былі больш матэрыяльныя. Зноў жа, сёння націск робіцца на духоўную працу.
Разам з гэтым, мы, святары, магчыма, часта спрашчаем справы, уцякаем да ўстрымання ад страў, кажам пра пятнічны пост. Таму людзі могуць і ўспрымаць, што пост – гэта пра “не есці мяса”.
– Як вырвацца з рутыны і па-новаму адкрыць гэты час? Можа, маеце нейкія лайфхакі?
– Хацелася б асабліва падкрэсліць духоўнае вымярэнне. Таму раіў бы асабліва прыслухоўвацца да Божага слова, якое гучыць у Вялікім посце. Яно паказвае тое, на што трэба звярнуць увагу.
Яшчэ б хацелася адзначыць канкрэтныя пастановы. Важна, каб яны не былі дзіцячыя. “Не ем салодкага”, “не п’ю алкаголь” – збольшага гэта не ўплывае на змену жыцця. Гледзячы на стан сямей сёння, я сказаў бы, што вартай пастановай было б болей часу праводзіць з сям’ёй. Сямейная малітва – шматлікім сужэнствам гэтага асабліва не хапае.
– Працягваючы тэму пастаноў… На што ў гэтым плане звярнулі б увагу?
– Перш за ўсё, трэба адрозніць посную пастанову і адмову ад шкодных звычак. Апошняе не варта разглядаць у якасці пастановы – пост можа быць добрым пачаткам, каб ад такіх звычак адмовіцца ўвогуле. Тыповая пастанова тычыцца абмежавання чагосьці, што я люблю рабіць. Гэта пэўная асабістая ахвяра на дадзены час, і яна заўжды вельмі індывідуальная. Камусьці ад серыялаў ці салодкага адмовіцца проста, а камусьці – не. Таму асабістае распазнанне тут адыгрывае ключавую ролю, бо важны момант персанальнага высілку.
Разам з гэтым, важна падкрэсліць, што адмова ад чагосьці заўжды павінна быць адмовай на карысць нейкага большага дабра. То-бок, мы вызваляем больш часу, каб адпаведна яго выкарыстаць: пабыць з сям’ёй, дапамагчы камусьці – адным словам, выйсці па-за сваё жыццё.
а. Віктар Боханан CSsR, вікарый парафіі Найсвяцейшага Адкупіцеля ў Гродне
– Можа, маеце прыватны топ пастаноў, якія Вас уразілі?
– Хтосьці штодзённа маліўся Крыжовым шляхам – гэта сур’ёзна. Некаторыя сем’і штодзённа разам чыталі Слова – гэта таксама шмат каштуе. Хтосьці ўвесь пост збіраў грошы сярод знаёмых на дапамогу хворым дзецям... Гэта тое, што мне прыходзіць у галаву вось так адразу.
– Ці патрабуюць рэформы стандартныя парафіяльныя рэкалекцыі? Падаецца, людзям у іх адведзена дастаткова пасіўная пазіцыя, і таму чаканы эфект часта можа не дасягацца.
– Я б не быў такім катэгарычным. Рэкалекцыі не павінны мець імгненнага эфекту. Гэта фармацыйны працэс, які патрабуе пэўнага часу. Кожны ідзе ў сваім рытме. І мы не павінны фарміраваць усіх людзей, каб яны былі аднолькавыя, патрабаваць нейкага высокага духоўнага ўзроўню.
Іншая справа, калі пробашчы ведаюць свае парафіі, ведаюць, на што варта звярнуць увагу. І, запрашаючы рэкалекцыяніста, “падсоўваюць” тэмы, на якіх варта спыніцца. Магчыма, калі ўжо пра гэта гаворыцца ў парафіі, то іншая перспектыва рэкалекцыяніста на такія справы можа дапамагчы пераадолець выклікі ці нейкую парафіяльную стагнацыю.
Верагодна, карыснейшым было б правядзенне рэкалекцый у евангелізацыйнай форме. На жаль, мы ў Беларусі ў гэтым плане абмежаваныя, бо такая дзейнасць павінна адбывацца толькі ў касцёлах, і гэта залежыць не ад нас. Калі б мелі магчымасць выйсці на вуліцу і актывізаваць людзей, гэта было б ужо зусім інакш.
– А ці маеце нейкія адмысловыя напрацоўкі на Вялікі пост у Вашай парафіі?
– Увогуле, у нас у парафіі Крыжовы шлях у гэты перыяд адбываецца штодзённа. Розныя парафіяльныя групы рыхтуюць разважанні і самі праводзяць набажэнства. Святар прысутнічае толькі па пятніцах – у іншыя дні ўсё робяць свецкія.
Таксама мы ўвялі звычай праводзіць сямейны Крыжовы шлях. Не проста запрашаць сем’і, а ўцягваць іх у арганізацыю, падрыхтоўку разважанняў. Такім чынам малітва атрымліваецца сапраўды сямейнай.
– Як Вы асабіста ставіцеся да натоўпаў людзей, якія прыходзяць асвячаць стравы ў Вялікую суботу? Як перажываеце гэты момант?
– Стараюся не падыходзіць да гэтага эмацыянальна. Сапраўды, многія прыходзяць і да канца не разумеюць, навошта ім тое патрэбна. Аднак мы, святары, маем добрую нагоду для некалькіх слоў заахвочвання да рэлігійнага перажывання свята, а што ўжо застанецца ў іх галаве – варта пакінуць Богу.
Крыху балюча, калі людзі адкладаюць споведзь на Вялікую суботу... Але і за гэта Богу ўдзячнасць. Трэба глядзець пазітыўна, сказаць чалавеку некалькі сардэчных слоў.
– Што б Вы параілі людзям, якія нічога не адчуваюць у Вялікім посце? Не атрымліваецца настроіцца, не выходзіць неяк інакш перажыць гэты час…
– Па-першае, не імкнуцца перавярнуць жыццё. Не трэба думаць, што я такі адважны і моцны і зараз усё змяню. Вялікі пост – гэта не пра мой высілак, гэта час супрацоўніцтва з Божай ласкай. Таму малітва да Святога Духа вельмі важная.
Па-другое, Богу не важны вынік пастаноў, а важна, што ты праз пастанову адкрываешся на дзеянне Яго ласкі. Нават калі не атрымліваецца. Бо вызначальным з’яўляецца сам высілак, які мы ўкладваем. А ён ніколі не марны.
Паводле “Слова Жыцця”, Арцём Ткачук
Мы перажываем тыдзень, сапраўды выключны ва ўсім каляндарным годзе. На гэтым тыдні асаблівая серада падзяляе яго напалову так рэзка, як ніякая іншая. Да яе – карнавал, забавы, нават свавольствы, а пасля яе – пакаянне, адмаўленне ад алкагольных напояў, цыгарэт, слодычаў: з’яўляюцца пастановы, адрачэнні і абяцанні.
У гэтым годзе Папяльцовая серада, якая распачынае час Вялікага посту, прыпадае 22 лютага. Гэты пост Вялікі не таму, што трывае доўга – ажно 40 дзён, – а таму, што рыхтуе нас да нечага вялікага: да ўрачыстасці Уваскрасення Пана. Вялікі пост варта перажываць менавіта ў духу ўваскрасення.
У Папяльцовую сераду – першы дзень Вялікага посту – вернікі, якія наведваюць святыню, прымаюць на свае галовы попел. Попел з’яўляецца сімвалам змярцвення і навяртання да Бога. Ён нагадвае нам крохкасць нашай чалавечай прыроды, асабліва калі мы не хочам навяртання, калі не чынім пакаяння, якое нам набліжае навяртанне.
Таксама Папяльцовая серада, разам з абрадам пасыпання попелам, – гэта час нагадвання аб вялікай моцы чалавека навернутага; чалавека, які жыве адкупленнем, які ідзе сцежкай збаўлення; чалавека, з’яднанага нейкім чынам з Езусам Хрыстом.
У гэты час Вялікага посту мы хочам быць добрымі. Езус Хрыстус заахвочвае нас, каб усё, што мы робім, было добрым, бо Айцец, “які ўсё бачыць”, таксама бачыць і судзіць нашы ўчынкі. Акрамя таго, мы хочам на пачатку гэтага Вялікага посту скіраваць сваю думку найперш да Бога і лічыцца з Богам, які любіць нас і кожнага чалавека і вельмі заклікае нас, каб мы ў гэты святы пост актыўна ўключыліся ў Яго любоў да ўсіх, значыць да кожнага.
Мы павінны шукаць у гэты Вялікі пост нагоды дапамагчы патрабуючаму, бяднейшаму за нас, бедным таксама і матэрыяльна, але і – а можа, і найперш, – бедным духоўна, каб іх прывесці да вяршыні навяртання.
Пажадаем жа глядзець на Таго, чыё сэрца было прабіта на крыжы за нашы грахі, пажадаем у Яго абліччы ўбачыць аблічча любячага Айца. І пажадаем у абліччы ўкрыжаванага Езуса ўбачыць сябе, а таксама кожнага чалавека, які з’яўляецца на сцежках нашага жыцця.
Будзем прасіць Пана, каб для кожнага з нас сёлетні Вялікі пост прынёс як мага больш багатыя плёны ласкі. Няхай ён будзе нашай асабістай сустрэчай з церпячым Збаўцам, няхай нам дапаможа нанова адкрыць Яго любоў і ёй паверыць.
Кс. Юрый Марціновіч
Хутка зноў з ласкі самога Бога ўвойдзем у час Вялікага посту. Таму ўжо цяпер варта падумаць, што можна зрабіць, каб ён выглядаў інакш, чым звычайна, каб у нашым жыцці маглі адбыцца перамены.
Перыяд Вялікага посту ахоплівае 6 нядзель і доўжыцца да Пальмовай нядзелі.
Прапануем 5 спосабаў сапраўды добра перажыць час Вялікага посту.
1. Еш салодкае, але прабачай.
“Апраніцеся ж як выбранцы Божыя, святыя і ўмілаваныя, у шчырую міласэрнасць, лагоднасць, пакору, далікатнасць, доўгацярплівасць, церпячы адзін аднаго і даруючы сабе ўзаемна, калі хто на каго мае крыўду; як Пан дараваў вам, так і вы” (Кал 3, 12–13).
Многія людзі вераць, што чым больш яны сабе ў нечым адмаўляюць, тым бліжэй будуць да церпячага Хрыста. Аднак гэта не той шлях. Езус шмат разоў казаў, што, калі хочам быць бліжэй да Яго, павінны быць побач з людзьмі. Слухаць іх, прымаць, карміць галодных і прабачаць крыўдзіцелям. Таму, калі перад вамі стаіць выбар: пачаставацца слодычам або памірыцца з бліжнім – нават не задумвайцеся. Частуйцеся, але любіце і даруйце!
2. Убач сэнс Мукі.
“Бо так палюбіў Бог свет, што аддаў Сына свайго Адзінароднага, каб кожны, хто верыць у Яго, не загінуў, але меў жыццё вечнае” (Ян 3, 16).
Езус Хрыстус аддаў сваё жыццё, каб сцерці грахі ўсяго свету і кожнага чалавека. Калі ўсвядомім гэта, то ўбачым, што Хрыстос сваёй смерцю ўжо запрасіў нас да збаўлення. Ніхто не любіць так, як Ён! Таму, разважаючы над Мукай Пана, пастарайцеся адкрыць сэнс укрыжавання. Калі ўбачыце, што Хрыстос зрабіў для нас, ужо ніколі не будзеце такімі, як раней.
3. Ідзі на пасійнае набажэнства.
“Калі хто хоча пайсці за Мною, няхай адрачэцца ад сябе, возьме крыж свой і ідзе за Мною” (Мц 16, 24).
У час Вялікага посту варта прымаць удзел у набажэнствах Крыжовага шляху і Песень жальбы. Там убачым усю дарогу, якую прайшоў Езус у апошнія дні свайго жыцця на зямлі. Будзьце побач з Ім, глядзіце на Яго твар. Там спазнаеце саміх сябе.
4. Любі з усіх сіл.
“Любі Пана Бога твайго ўсім сэрцам тваім, і ўсёй душой тваёй, і ўсім розумам тваім, і ўсёй моцаю тваёй. Любі бліжняга твайго, як самога сябе” (параўн. Мк 12, 30–31).
Езус перад смерцю пакінуў нам галоўную запаведзь – запаведзь любові. Мы павінны любіць Бога і бліжніх, і няма нічога больш важнага! Таму, калі хочаце сапраўднага перамянення ў Вялікі пост, укладвайцеся ў адносіны з Богам. Выдаліце тое, што перашкаджае еднасці з Ім. Выйдзіце насустрач людзям, пакажыце, што прымаеце іх і любіце.
5. Шукай цішыні.
“Пане, Ты выпрабаваў мяне і пазнаў [...]. Бо Ты стварыў маё нутро і выткаў мяне ва ўлонні маёй маці. Слаўлю Цябе, бо я цудоўна створаны” (Пс 139 (138) 1. 13–14).
Пашукайце сэнс у акружэнні прыроды. Дазвольце сабе хвіліну перадышкі. Спыніцеся і падумайце пра свае адносіны, працу, тэмп жыцця і надыходзячую вясну. Тады лепш за ўсё відаць Бога, у цішыні Ён прамаўляе найбольш гучна. Перад смерцю Езус маліўся ў Аліўным садзе. Мы таксама павінны ўмець спыніцца, каб добра перажыць важныя надыходзячыя падзеі.
Паводле “Слова Жыцця”, кс. Юрый Марціновіч
Святло запаленай грамнічнай свечкі з’яўляецца сімвалам Хрыста (яскрава гэта паказвае літургія Пасхальнай вігіліі). Так звяртаемся да Збаўцы, які прыйшоў у свет, каб нас асвяціць. І гэтае сімвалічнае вымярэнне грамніцы, якая ўказвае на Хрыста, вельмі важнае. Але ёсць яшчэ іншае, якое не заўсёды правільна ўспрымаецца вернікамі.
Свята Аб’яўлення Пана, альбо Грамніцы, адзначаецца 2 лютага.
Абараняе не свечка, а Хрыстос
Грамніца ў культуры вядомая як свечка, што мае “ахоўваць ад грому”. Таму ў вокнах здаўна ставяць і запальваюць грамніцы. Іх выкарыстоўваюць, між іншым, падчас навальніцы, каб абараніць дом ад маланкі і разбуральнай сілы прыроды. Таксама грамніца, як лічыцца, засцерагае паміраючых ад сустрэчы з нячыстай сілай.
Вельмі часта існуе такая ўпэўненасць, што менавіта свечка абараняе ад зла. Мы забываемся, што сама яна не мае моцы, бо гэта звычайны матэрыяльны аб’ект, хоць і асвечаны. Прыпісванне свечцы асаблівай сілы – звычайнае магічнае і небяспечнае мысленне. Гэта паказвае, наколькі нясталай можа быць наша вера, калі спыняемся на ўзроўні прадметаў і іх “моцы”.
Святло свечкі, якое сімвалізуе Езуса Хрыста, таксама з’яўляецца знакам абароны ад зла і д’ябла, які жадае знішчэння чалавека.
Не свечка ахоўвае, ахоўвае Хрыстос. Свечка толькі сімвалізуе Яго і для веры нам зусім не патрэбная. Калі пачынаем засяроджвацца на самой грамніцы, упадаем у ідалапаклонства. Становімся падобнымі да ізраільцян, якія пабудавалі залатога цяльца, таму што ім патрэбны быў Бог, якога змогуць сузіраць. Але яны перасталі ўшаноўваць самога Яхвэ і пачалі пакланяцца самаробнаму ідалу. Стварылі сваю рэлігію на ўласным уяўленні Бога.
І нашы паводзіны нярэдка нагадваюць ідалапаклонства. Часам робім сабе розных куміраў з грошай, хобі, ляноты ці працы.
Малітва – самае важнае
Мы не павінны ставіцца да грамніцы як да нейкага абярэга, таму што важнейшай з’яўляецца малітва. Сапраўдны кантакт з Богам значна больш каштоўны, чым ускладванне надзеі на рэлігійныя культавыя прадметы. Ланцужкі, медальёны, абразкі – гэта звычайныя рэчы, і мы не можам надаваць ім значэнні, якіх не маюць. Вера не мае нічога агульнага з магіяй, якая надзяляе прадметы звышнатуральнымі ўласцівасцямі.
Мы жывём у часы, калі асабліва моцна павінна падкрэслівацца чысціня веры. Дзякуючы глабалізацыі цяпер лёгка натрапіць на сферы, якія нешта змяняюць у нашай свядомасці. Таму трэба рацыянальна падыходзіць да грамніц, да попелу на галаве ці асвячэння транспартных сродкаў. Біблейскія ізраільцяне жылі ў значна менш складаным свеце і не здолелі справіцца з задачай, пастаўленай перад імі Яхвэ. Тым больш мы, людзі, якія жывуць у XXI стагоддзі, павінны быць пільнымі і асцярожнымі.
Паводле “Слова Жыцця”,кс. Юрый Марціновіч
На цэнтральным месцы ў пакоі ставяцца яслі з фігурай Дзіцятка Езус. Стол засцілаецца белым абрусам (можна аздобіць яго яловымі галінкамі). Пад абрусам змяшчаецца сена. Пасярэ- дзіне стала ставіцца вігілійная свечка, святло якой з’яўляецца сімвалам прысутнасці Хрыста. Побач кладзецца Біблія і аплатка.
Калі на небе з’яўляецца першая зорка, на ўспамін Бэтлеемскай зоркі, сям’я збіраецца за вігілійным сталом. Адно месца пакідаецца вольным як знак памяці пра памерлых блізкіх і пра падарожнікаў, якія неспадзявана могуць пастукацца ў дзверы.
Усе стаяць, а старэйшы член сям’і запальвае свечку. Пасля гэтага кажа: Гэта Святло, якое сённяшняй ноччу прыйшло на зямлю, каб рассеяць цемру граху.
Усе адказваюць: Дзякуй Богу.
Кіраўнік: У імя Айца і Сына, і Святога Духа.
Усе: Амэн.
Бацька ці старэйшая асоба з сям’і чытае фрагмент Евангелля паводле Лукі:
“У тыя дні выйшаў загад ад цэзара Аўгуста зрабіць перапіс па ўсёй зямлі. Гэта быў першы перапіс падчас панавання Квірынія ў Сірыі. І пайшлі ўсе запісвацца, кожны ў свой горад. Пайшоў таксама і Юзаф з Галілеі, з горада Назарэта, у Юдэю, у горад Давіда, званы Бэтлеем, бо ён быў з дому і роду Давіда, каб запісацца з Марыяй, заручанай з ім, якая была цяжарнай.
А калі яны былі там, надышоў Ёй час нарадзіць. І нарадзіла Сына свайго першароднага. І спавіла Яго, і паклала ў яслі, бо не было ім месца ў заездзе. У той ваколіцы былі на полі пастухі, якія вартавалі ўначы свой статак. Раптам з’явіўся ім анёл Пана, і хвала Пана асвяціла іх, і вялікі страх ахапіў іх. І сказаў ім анёл: «Не бойцеся, я абвяшчаю вам вялікую радасць, якая будзе для ўсяго народа, бо нарадзіўся вам сёння ў горадзе Давіда Збаўца, якім ёсць Хрыстус Пан. І вось вам знак: знойдзеце Немаўля, спавітае і пакладзенае ў яслях». І раптам з’явілася з анёлам вялікае войска нябеснае, якое праслаўляла Бога і ўсклікала: «Хвала на вышынях Богу, а на зямлі спакой людзям добрай волі»” (Лк 2, 1–14). Гэта слова Пана.
Усе: Хвала Табе, Хрыстэ.
Затым спяваецца калядка.
Супольная малітва
Бацька ці маці прамаўляе просьбы, усе адказваюць: “Выслухай нас, Пане!”.
К: Божа, наш Ойча, у гэтую ўрачыстую гадзіну праслаўляем Цябе і дзякуем за ноч, калі паслаў у свет свайго Сына Езуса Хрыста, нашага Пана і Збаўцу. Просім Цябе, удзялі нашай сям’і дар любові, згоды і супакою. Цябе просім…
У: Выслухай нас, Пане!
К: Адары нашых суседзяў, сяброў і знаёмых супакоем гэтай ночы. Цябе просім…
У: Выслухай нас, Пане!
К: Усіх пакінутых, самотных, хворых, бедных, галодных ва ўсім свеце суцеш і ўмацуй Добрай Навінай гэтай святой ночы. Цябе просім…
У: Выслухай нас, Пане!
К: Нашых памерлых (пералічыць імёны) адары шчасцем і святлом Тваёй хвалы. Цябе просім…
У: Выслухай нас, Пане!
К: Пане Божа, Ты ўчыніў, што гэтая святая ноч заяснела бляскам сапраўднага святла Твайго Адзінароднага Сына. Учыні, каб і мы яснелі бляскам Твайго святла ў сваім штодзённым жыцці. Праз Хрыста, Пана нашага. Амэн.
Усе адгаворваюць малітву “Ойча наш”.
Ламанне аплаткай і пажаданні
Абрад ламання аплаткай вучыць, што нават апошнім кавалкам хлеба трэба дзяліцца з бліжнімі, і разам з тым прыгадвае, што Божы Сын стаў Чалавекам і ўстанавіў Эўхарыстыю.
К: А цяпер у духу любові і прабачэння падзелімся аплаткай – хлебам любові. Зычліва раскрываючы свае сэрцы ва ўзаемнай любові, мы адкрываем іх на прыход Пана. У Ім кожны чалавек знойдзе дабрыню і сяброўства. Няхай Бог заўсёды будзе ў нашым доме.
Бацька сям’і складае пажаданні і ламаецца аплаткай спачатку з маці, а затым з астатнімі членамі сям’і.
Тое ж робяць усе прысутныя.
Спажыванне вячэры
На стол падаюцца толькі посныя стравы і безалкагольныя напоі. Спажыванне вячэры павінна праходзіць ў атмасферы сямейнай зычлівасці.
Малітва пасля вячэры
К: Дзякуем Табе, Божа, наш добры Ойча, за Сына Твайго Езуса Хрыста. Дзякуем за любоў да ўсіх людзей, за гэты вігілійны вечар і дары, якія мы спажывалі. Табе хвала на вякі.
У: Амэн.
Пасля вячэры святочны настрой падтрымліваем спевам калядак і ўзаемным адорваннем падарункамі. Каля елкі чакаем Пастэркі, на якую, па меры магчымасці, накіроўваемся ўсёй сям’ёй.
ІІІ Нядзеля Адвэнту ў Касцёле называецца Нядзеляй „Gaudete”, ці Нядзеляй радасці. Часам яе называюць таксама “Ружовай нядзеляй”, бо гэта адзін з двух дзён у годзе, калі святар цэлебруе літургію ў адзенні ружовага колеру.
Святых апосталаў Пятра і Паўла, а таксама іх уклад у развіццё Касцёла можна параўнаць з роляй лёгкіх у арганізме чалавека. Бог стварыў нас так, што маем два лёгкіх, якія супрацоўнічаюць і з’яўляюцца неабходнымі для нашага здаровага жыцця. Падобна з Пятром і Паўлам. Два вучні Езуса – дзве розныя гісторыі паклікання і жыцця для місіі аднаго Касцёла.
Першы сярод апосталаў
Першым, хто сустрэў Езуса і паверыў, быў св. Пётр. Езус паклікаў яго ад працы рыбака. Затым ён стаў рыбаком людзей. Заслуга Пятра ў тым, што ён першым з апосталаў прызнаў Езуса Месіем.
З Евангелля можам даведацца, што Пётр быў імпульсіўным чалавекам. Меў таксама свае слабасці. У парыве эмоцый ён прысягнуў на вернасць Езусу. І разам з тым, перш чым праспяваў певень, у тую ж ноч тройчы выракся Настаўніка. На шчасце, Пётр не ўсумніўся ў Божай міласэрнасці. Горка плакаў, але таксама прыняў у сэрца праба- чэнне Хрыста, пасля ўваскрасення якога тройчы вызнаў любоў і адданасць Яму. Пётр быў верны да канца жыцця, якое аддаў як мучанік за веру. Езус зрабіў яго першым сярод апосталаў, і ад яго выводзіцца тое, што хры- сціянская традыцыя называе апостальскай пераемнасцю.
Абодва апосталы былі сузаснавальнікамі хрысціянскай гміны ў Рыме, абодва ў гэтым горадзе аддалі сваё жыццё для Хрыста (каля 67 года), а таксама ў Рыме знаходзяцца іх рэліквіі і базілікі-санктуарыі ў іх гонар.
Езус звярнуўся да яго асабіста
Шлях Паўла быў іншым. Ён быў адукаваным фарысеем, лічыў сябе рэлігійным чалавекам. Трымаўся Закона Старога Запавету, вельмі добра ведаў Святое Пісанне. Ён быў настолькі перакананы ў каштоўнасці старога Закона, што ненавідзеў вучняў Езуса. Менавіта Саўл узначаліў забіццё камянямі першага хрысціянскага мучаніка – Стэфана.
Аднак у яго жыцці здарылася тое, чаго ніколі не змог бы запланаваць для сябе. Па дарозе ў Дамаск ён атрымаў прасвятленне ад Бога. Езус звярнуўся да яго асабіста. Саўл страціў зрок. Гэта сімвалічная падзея, таму што раней ён фізічна мог бачыць, але не мог распазнаць Езуса як адзінага Збаўцу. Толькі тады паверыў, ахрысціўся і атрымаў дар Святога Духа. Спачатку Паўлу было нялёгка, бо хрысціянская супольнасць не хацела паверыць, што ён навярнуўся. Толькі праз некалькі гадоў, калі паказаў, што навяртанне не было часовым і павярхоўным, яго прынялі старэйшыны Касцёла. Тады Павел сустрэўся з Пятром у Іерусаліме і быў пасланы ім. Ён прачытаў сваё пакліканне як місіянера язычнікаў, таму шмат падарожнічаў і пісаў лісты супольнасцям, якія засноўваў. Быў зняволены ў Іерусаліме габрэямі, якія не прызнавалі Езуса сваім Збаўцам. Перададзены ўладам Рымскай імперыі, ён загінуў мучаніцкай смерцю шляхам адсячэння галавы.
Урачыстасць святых апосталаў Пятра і Паўла адзначаем 29 чэрвеня.
Узрастаць у веры
Можна заўважыць, што жыцці Пятра і Паўла дапаўняюць адно аднаго, падобна як у чалавека два лёгкія, якія дазваляюць паўнавартасна дыхаць. І менавіта ў іх мы можам сёння шмат чаму навучыцца.
Пётр паказвае нам, што вера – гэта шлях паступовага росту. Езус прыходзіць у наша штодзённае жыццё, у штодзённую працу і кліча стаць Яго вучнямі. Калі я паверу, калі прызнаю, што Езус сапраўды з’яўляецца Сынам Божым і маім Збаўцам, тады мае адносіны ў сям’і, на працы і, найперш, мае адносіны з Богам пераменяцца. Я раблю тое ж самае, але па-іншаму. Я больш не проста рыбак, службовец, менеджэр, працаўнік ці працадаўца, але чалавек Божы. Пётр вучыць нас яшчэ аднаму: калі я ўпаду, заўсёды ёсць магчымасць вярнуцца. Бог мяне не выкрэслівае, калі толькі я сам сябе не выкраслю.
Усвядоміць уваскрослага Езуса
У сваю чаргу Павел вучыць нас, што можна быць правільна рэлігійным чалавекам, які клапоціцца аб чысціні веры, але пры гэтым згубіць любоў Бога і Езуса. Да свайго навяртання Павел жыў як тыповы фарысей – уласнымі намаганнямі хацеў заслужыць збаўленне, безумоўнае і бясплатнае. Яму было цяжка прызнаць, што Бог збаўляе бясплатна. Аднак пасля навяртання ён зразумеў, што плёнам збаўлення з’яўляюцца справы любові і міласэрнасці. Ён таксама паказвае важнасць ролі Святога Духа, які адкрывае нам вочы, каб усвядоміць прысутнасць уваскрослага Езуса ў нашым жыцці.
Гледзячы на прыклад і сведчанне жыцця гэтых двух вучняў Езуса, будзем маліцца аб жывой веры для нас і руплівасці ў дзяленні ёю з іншымі.
Паводле "Слова Жыцця", кс. Юрый Марціновіч
Кожны год у чэрвені мы святкуем урачыстасць Найсвяцейшага Сэрца Езуса, якая паказвае і набліжае нам велізарную любоў Бога да людзей. Гэтая любоў ахоплівае ўсіх, хто спадзяецца на Яго.
Прабітае дзідай сэрца Езуса, з якога выцекла кроў і вада – дзве жыватворныя крыніцы Божай любові і дабрыні, – з’яўляецца праявай бязмежнасці гэтай любові. Сэрца Хрыста напоўнена спагадлівай і міласэрнай любоўю. Евангеллі поўныя прыкладаў добразычлівай любові Езуса да кожнага патрабуючага чалавека. Яго дабрыню зведалі не толькі тыя, хто еў цудам размножаны Ім хлеб ці вяртаў страчанае здароўе, але і тыя, хто – сацыяльна адлучаны, пагружаны ў грахі – зведаў людское асуджэнне і быў блізкі да адчаю. Яны чулі ад Хрыста поўныя падбадзёрвання і надзеі словы: “Вер, сыне, адпускаюцца табе грахі”.
Урачыстасць Найсвяцейшага Сэрца Езуса была ўстаноўлена ў Касцёле пасля аб’яўлення Хрыста св. Маргарыце Марыі Алакок у 1673–1675 гадах. У аб’яўленнях Хрыстос даручыў манахіні ўстанавіць свята ў гонар Яго Сэрца ў першую пятніцу пасля актавы Божага Цела.
Сэрца Езуса было адчувальным да матэрыяльнай беднасці і бяды чалавека, але значна больш чуллівым яно было, калі сутыкалася з беднасцю маральнай – грахом. Яе імкнулася вылечыць любым магчымым спосабам, каб толькі чалавек, які пакутуе ад такой бяды, не супраціўляўся ласцы дабрыні Езуса.
Гэтая велізарная любоў і дабрыня Сэрца Езуса, якую мы шмат разоў спазнавалі ў духоўным вымярэнні, патрабуюць адказу з нашага боку. І адзіным годным Бога адказам можа быць наша вялікая ўдзячнасць. Святы апостал Павел заклікаў вернікаў быць удзячнымі за дар веры і іншыя праявы Божай дабрыні. Яшчэ больш належыць дзякаваць за прабачэнне нам зла, якое ўчынілі ў сваім жыцці. Гэтае Божае прабачэнне з’яўляецца праявай любові дарэшты. Таму Езус чакае нашай узнагароджваючай любові.
Сёлета ўрачыстасць Найсвяцейшага Сэрца Езуса адзначаем 24 чэрвеня.
Многія людзі сёння растоптваюць міласэрную любоў Бога. Ёсць шмат тых, хто стаіць асобна ад Яго, хто штодзённа сілкуецца грахом, не ўсведамляючы, што такое любоў Езуса. Таму з нашага боку ёсць вялікая патрэба ў кампенсацыі гэтых абраз і пагардаў адносна нашага Творцы.
Памятайма, што Бог хоча, каб нашы сэрцы былі падобнымі на Яго палаючае сэрца. І як вада прыносіць палёгку, няхай агонь любові зноў распальвае нас для Хрыста. А гледзячы на выяву Сэрца Езуса ці на фігуру, абуджайма ў сабе жаль за грахі і ўсклікайма: “Найсвяцейшае Сэрца Езуса, змілуйся над намі!”.
Паводле "Слова Жыцця", кс. Юрый Марціновіч