IV Нядзеля Вялікага Посту. Кс. Аляксандр Лебядзевіч
Постаць Айца. У прыпавесці можа быць яшчэ адна назва – „Ветлівасць міласэрнага айца”. Кожная дэталь фігуры бацькі на карціне: выраз твару, становішча цела, колер адзення, яго рукі - гаворыць аб чароўнай любові да чалавека, якая існавала ад пачатку часоў, бо ў першую чаргу Бог адкрываецца ў Бібліі як Айцец.
Рэмбрандт прапануе нам партрэт Бога, у якога так хочацца верыць. Айцец ад стварэння свету з распасцёртымі абдымкамі чакае вяртання сваіх блудных дзяцей. Ён чакае, а не цягне дзяцей дадому сілай. Ён ніколі не апускае сваіх рук ад адчаю і страты надзеі. Ён жадае прагаварыць ім словы любові і дакрануцца да іх сваімі стомленымі рукамі. Яго адзінае жаданне - гэта благаславіць.
Цэнтрам карціны Рэмбрандта, несумненна, з'яўляюцца рукі бацькі. На іх падае асноўнае святло. На іх скіраваныя вочы назіральнікаў. Гэтыя рукі даюць прабачэнне, прымірэнне і вылячэнне. Але пры ўважлівым разглядзе становіцца відавочным, што рукі Айца Рэмбрандт малюе зусім рознымі! Левая рука, якой бацька кранаецца пляча сына, моцная і мужная. А правая - пяшчотная, мяккая, элегантная. Рука мякка ляжыць на плячы сына, жадаючы суцешыць, пашкадаваць, пагладзіць сына. Гэта - рука маці.
Бог з'яўляецца як Айцом, так і Маці. Ён дакранаецца да свайго сына бацькоўскай і мацярынскай рукой. У нашым Богу ў поўнай меры выяўляецца бацькоўства і мацярынства. У кнізе прарока Ісаі Бог кажа аб сваіх матчыных пачуццях так: „Ці забудзе жанчына немаўля сваё, каб не пашкадаваць сына ўлоння свайго? Але калі б і яна забыла, дык Я не забуду цябе.” ( Іс. 49.15 -16).
Сэрца Айца месціць абодвух сыноў. Запаветная мара Айца - бачыць іх разам за адным сталом у братэрскіх адносінах. Але чалавеку нялёгка пагадзіцца з такою любоўю Бога. Старэйшы сын пакрыўджаны радасцю бацькі і бачыць сябе ў нявыгадным святле. Чаму? Таму што свет, у якім мы жывем, - гэта свет ацэнак, балаў, статыстыкі, таму свядома ці несвядома кожны спрабуе ацаніць сябе, параўноўваючы з навакольнымі людзьмі. Шмат радасцяў і перажыванняў ў жыцці выклікана менавіта параўнаннем. Забываем, што Бог ніколі не ставіць нас на шкалу параўнання. Кожны ў Яго вачах асаблівы.
Кожны чалавек спрабуе шукаць Бога, пазнаваць і любіць Яго. Але ж і Бог імкнецца знайсці нас, даведацца бліжэй і даць нам сваю лобоў. Таму замест пытання: „Як мне знайсці Бога?”, мы павінны задаць пытанне: „Што мне трэба зрабіць, каб дазволіць Богу знайсці мяне?”
Бог ўзіраецца ўдалячынь, спрабуючы знайсці мяне. Ён, як айцец ў прыпавесці, выходзіць на вуліцу, не адрывае вачэй ад дарогі і, убачыўшы сына здалёк, бяжыць яму насустрач. Бог не хаваецца ад чалавека, каб абцяжарыць яму дарогу дадому. Наадварот, Бог праяўляе ініцыятыву, нават калі чалавек спрабуе схавацца ад Яго, не жадаючы вяртацца.
Постаць малодшага сына.
У XVII стагоддзі вялікую папулярнасць сярод мастакоў набыў сюжэт пра блуднага сына. Многія малявалі блуднага сына падчас гулянкі або за картачным сталом, намякаючы на марнасць мірскіх задавальненняў - гэта былі і сур'ёзныя карціны, і лёгкія карцінкі з надпісамі. Але ніхто не здолеў так глыбока ўбачыць і ўвасобіць сэнс гэтай прыпавесці ў мастацкім вобразе, як Рэмбрандт ў карціне „Вяртанне блуднага сына”. Для таго, каб стварыць гэты шэдэўр, яму давялося прайсці доўгі і трагічны жыццёвы шлях - шлях страт дарагіх людзей, славы, багацця і прызнання - і заканчвае Рэмбрандт сваё жыццё ў галечы і забыцці.
У аснове сюжэта ляжыць евангельская прыпавесць пра сына, які па нейкай прычыне не захацеў жыць у забяспечаным доме бацькі і папрасіў сваю частку маёнтка. Бацька аддаў, не стаў затрымліваць сына, каб не зрабіць яго вечным нявольнікам. Сын жа пайшоў у далёкую краіну і жыў распусна. Ён хутка пражыў усё, што меў, і стаў свінапасам. Гэты малады чалавек, сын вельмі багатага бацькі, згодны быў есці з свінога карыта, але яму не дазвалялі нават і гэтага. І тады ён успомніў пра свайго бацьку і вырашыў вярнуцца да яго, каб быць у яго хоць бы рабом. Але бацька сустрэў яго так, як калі б блудны сын „памёр і ўваскрос, прапаў і знайшоўся” - з распасцёртымі абдымкамі - і зладзіў банкет у гонар знойдзенага сына. У алегарычнай форме гэтая прыпавесць кажа аб літасці Айца Нябеснага да сваіх зямных блудных сыноў.
У гэтай прыпавесці можна разглядзець тры ступені духоўнага вандравання кожнага чалавека.
Першы крок - убачыць сябе „блудным сынам”, гэта значыць, прызнаць свае памылкі, пакаяцца ў іх перад Айцом Нябесным і вярнуцца ў Яго абдымкі.
Другі крок - пазнаць сябе ў старэйшым сыне. Тым, хто вядзе „прыстойны” лад жыцця, хто ўжо даўно лічыць сябе веруючым чалавекам, наведвае касцёл, жыве па хрысціянскіх законах. Неабходна ўсвядоміць свае памылкі, сваё нежаданне дараваць малодшым братам і сёстрам, якія "награшылі" ў большай ступені, чым яны.
Трэці крок - не залежна ад таго, ці ідэнтыфікуе сябе чалавек з малодшым або са старэйшым братам, кожны павінен стаць айцом, які жадае заключыць ў абдымкі сваіх дзяцей, таго, хто радуецца іх вяртанні дадому.
Разгледзім першы з гэтых трох этапаў. Жаданне сына забраць сваю частку маёнтка мае на ўвазе наступнае: „Бацька, я не магу дачакацца тваёй смерці”. Сыход сына ў далёкую краіну - гэта свядомы разрыў з ладам жыцця, светапоглядам, якія прышчапляліся яму ў бацькоўскай хаце, гэта здрада каштоўнасцям сям'і. Няма сумневу ў тым, што ў далёкай краіне малодшы сын страціў усё, што меў: грошы, здароўе, павагу, годнасць, рэпутацыю. Рэмбрандт малюе яго брытагаловым, падобным на арыштанта, які губляе часціцу свайго „я”. Яго адзенне – ірванае і бруднае. Яго дзіравыя сандалі сведчаць аб доўгім і цяжкім шляху. Гэты чалавек страціў усё, акрамя свайго мяча. Гэта адзіная дэталь, якая паказвае на тое, што калісьці ён належаў да высакароднага саслоўя. Меч сведчыць аб тым, што сын не забыўся пра тое, што ў яго ёсць бацька.
Цікава заўважыць, што блуднаму сына давялося страціць усё для таго, каб зразумець, што ён з'яўляецца асобай: калі ён пазайздросціў таму, як абыходзяцца са свіннямі, ён усвядоміў, што ён - не свіння, а чалавек, сын свайго бацькі. Бог ніколі не адварочваецца ад людзей, не ўтрымлівае ад іх свайго блаславення, ніколі не перастае любіць іх, але Ён не можа сілай прымусіць дзяцей вярнуцца дадому. Ён надзяліў нас свабодай, ведаючы, што можа паплаціцца за гэта. Бог так моцна любіць кожнага чалавека, што дае яму права пакінуць Яго дом.
Адна з самых цяжкіх задач духоўнага жыцця чалавека – гэта прызнацца ў сваёй грэшнасці і прыняць Божае прабачэнне. Ёсць у нас нешта такое, што прымушае нас трымаць нашы грахі пры сабе, што не дае Богу магчымасці сцерці наша мінулае, словы на пяску, для таго, каб мы ўсё пачалі нанова. Бог хоча даць сыну новае жыццё.
Ці я хачу здабыць званне сына?
Ці сапраўды хачу атрымаць прабачэнне, каб ўсё пачаць спачатку?
Ці веру, што гэта магчыма?
Для таго, каб прыняць прабачэнне Бога, неабходна даць Богу магчымасць вылечыць і абнавіць нашае сэрца. Але да таго часу, пакуль чалавек будзе спрабаваць сваімі сіламі выканаць хоць бы частку гэтага, ён не зможа марыць пра большае, чым пра роль наёмнага работніка.
