23 мая ў Гродне прайшла прэзентацыя мультымедыйнага праекта “Гародня. 50 год без Фары Вітаўта”. Прадстаўленыя кніжнай серыяй “Гарадзенская бібліятэка” кніга і дыск утрымліваюць унікальныя фатаграфіі, гісторыю існавання і знішчэння храма, успаміны жыхароў горада і даследаванні гісторыкаў.
Па словах каардынатара серыі Эдварда Дмухоўскага, ідэя выдання кнігі і дыска паўстала ўжо даўно:
“Была вялікая зацікаўленасць гісторыяй гэтага касцёла. Ёсць мноства артыкулаў на гэтую тэму, а суцэльнага выдання не было. Вось мы і вырашылі гэта ўсё размясціць пад адной вокладкай. Падумалі, што прэзентацыю можна зрабіць на сумны юбілей – 52-ю гадавіну разбурэння гэтага касцёла”.
На дыску змешчаны артыкулы беларускіх і літоўскіх гісторыкаў па гісторыі касцёла з моманту яго заснавання да моманту разбурэння і мноства ўнікальных фатаграфій.
У рамках прэзентацыі мастацтвазнаўца Сяргей Харэўскі распавёў пра тое, што падобныя разбурэнні закранулі не толькі гарадзенскія архітэктурныя аб’екты. Гэтаксама савецкая ўлада знішчыла рэлігійныя помнікі архітэктуры ў Мінску, Брэсце, Полацку, Пінску, Глыбокім і іншых гарадах Беларусі.
“Фара Вітаўта – буйны помнік готыкі не толькі на тэрыторыі Беларусі. Гэта сапраўды каласальная страта. Гэта частка вашай гарадзенскай ідэнтычнасці і частка нашай беларускай гісторыі”.
Фара Вітаўта была падарваная ў Гродне 29 лістапада 1961 года ў дзве гадзіны ночы па рашэнні выканкама Гродзенскага гарсавета “Аб зносе аварыйнага будынка былога вайсковага касцёла на Савецкай плошчы”.
Гэта быў адзін з самых вялікіх касцёлаў на тэрыторыі сучаснай Беларусі, які праіснаваў у розных сваіх архітэктурных выявах 600 гадоў.
Эдвард Дмухоўскі: “У канцы 1990-х гадоў гарадзенскія ўлады арганізавалі канферэнцыю, прысвечаную касцёлу, якая праходзіла ў Палацы тэкстыльшчыкаў".
Пасля канферэнцыі было прынята рашэнне правесці раскопкі на месцы ўзарванага касцёла, у якіх прымаў удзел адзін з укладальнікаў кнігі, гісторык Аляксандр Краўцэвіч.
“Калі ў 1992 годзе пачаліся раскопкі, мы ведалі, што гэта – не звычайныя раскопкі. Мы ведалі, да чаго дакранаемся. Раней на месцы сквера былі могілкі, дзе пахаваныя ксяндзы, паважаныя гараджане і вернікі. Падчас раскопак месца было цэнтрам гарадскога жыцця. Прыходзілі людзі, і мы расказвалі ім аб нашай працы, а старажылы наўзамен расказвалі нам пра месца, якое тут было. У выніку мы ўбачылі, што якасць падмуркаў была выдатная. Гэты храм мог бы стаяць яшчэ сотні гадоў. І тады прагучала ідэя зрабіць адраджэнне Фары Вітаўта ў Гродне нацыянальным праектам у краіне, які змог бы аб’яднаць усіх беларусаў. Я веру, што мы гэты касцёл калі-небудзь будзем адраджаць”.
На прэзентацыі гісторыкі Таццяна Касатая і Ігар Лапеха паказвалі макеты Фары Вітаўта.
Таццяна Касатая: “У нас з’явілася ідэя зрабіць макет Фары Вітаўта, каб любы чалавек мог адчуць сябе архітэктарам і паўтарыць нашу справу. Сам макет зрабіў архітектар Андрэй Шулаеў з чатырох лістоў фармату А5. Гэта дае магчымасць любому чалавеку і нават дзіцяці адчуць сябе аднаўленцам архітэктурнай каштоўнасці, павысіць адказнасць за спадчыну, далучыцца да гісторыі Гародні і палепшыць сваю ідэнтычна-гістарычную памяць”.
Тэма адраджэння Фары Вітаўта лётала ў паветры ўжо даўно. Гэтым касцёлам цікавіцца мноства пакаленняў гісторыкаў, з’яўляюцца новыя тэксты і новыя спрэчкі.
Прэзентацыю наведалі больш за 60 чалавек. Кнігу і дыск, якія каштуюць 20 тысяч рублёў, можна набыць, звязаўшыся з каардынатарамі “Гарадзенскай бібліятэкі”.
Юлія Лыткіна, Твой Стыль
