8 красавіка, у Вялікую сераду, вернікі іўеўскай парафіі святых апосталаў Пятра і Паўла прайшлі Крыжовым шляхам.

Крыжовы шлях — гэта напамін пра шакуючы сваім жорсткім рэалізмам найважнейшы ў гісторыі збаўлення ахвярны чын Божага Сына: Яго дарогу пакутаў ад месца смяротнага прысуду з вуснаў Пілата (у т. зв. крэпасці Антонія) праз вуліцы Ерузалема да ўрочышча за сценамі горада пад назвай Галгота (лац. Кальварыя). Там Хрыстус быў укрыжаваны і памёр за збаўленне чалавецтва. Захаваліся дакладныя гістарычныя крыніцы з 380 г., якія апісваюць перадвелікодныя набажэнствы хрысціянаў Ерузалема з нагоды наведвання мясцінаў, звязаных з найважнейшымі пасхальнымі падзеямі: шэсце з малітвамі і спевамі ў Пальмовую нядзелю, наведванне Гетсіманскага саду ў Вялікі чацвер, малітоўная працэсія на Галготу і адарацыя Крыжа ў Вялікую пятніцу.

Развіццё гэтага набажэнства на Святой Зямлі было на некаторы час затрымана з-за набегаў язычніцкіх плямёнаў і мусульманскіх заваяванняў. Калі ў 1099 г. хрысціянскім ваярам-рыцарам удалося вызваліць Ерузалем ад ісламскіх заваёўнікаў, распачаўся новы перыяд у развіцці пілігрымак да святых месцаў, звязаных з жыццём, мукай, смерцю і ўваскрасеннем Хрыста. Былі адро¬джаныя або нанова збудаваныя касцёлы на кожным памятным для хрысціянаў месцы Святой Зямлі. Крыніцы з XI–XIII стагоддзяў апісваюць, як вернікі з пакутнымі малітвамі і спевамі прахо¬дзілі па той самай дарозе, па якой Езус нёс Крыж збаўлення свету. Пісьмовыя крыніцы з 1228 г. упершыню ўжываюць вядомую назву гэтай ерузалемскай дарогі – «Via Dolorosa» (Балесны шлях), а ў 1294 г. упершыню ў пісьмовых крыніцах сустракаецца назва набажэнства: «Kрыжовы шлях» (італ. Ricoldo da Montecroce).

У 1320 г. надзвычай важныя для хрысціянаў і тысяч пілігрымаў месцы на Святой Зямлі Касцёл даверыў апецы францішканаў. Яны ўпарадкавалі спосаб наведвання і парадак малітваў у святых месцах. Лічыцца, што менавіта браты францішкане пачалі ствараць вядомае нам у сучасным выглядзе набажэнства Крыжовага шляху з рознымі варыяцыямі стацый (малітоўных прыпынкаў), праходзячы дарогу мукаў Езуса па вуліцах Ерузалема. Канчаткова набажэнства набыло сучасныя рысы толькі ў канцы XVIII ст., хоць назва «Крыжовы шлях» канчаткова замацавалася за гэтым набажэнствам намнога раней — у 1458 г. (Уільям Уэй).

Даследчыкі лічаць, што на развіццё малітоўнага перажывання Крыжовага шляху ў вялікай ступені паўплывала адраджэнне пілігрымкавага руху да Святой Зямлі пасля яе вызвалення ад мусульманаў у XI ст. Вернікі маглі фізічна дасягнуць месцаў, дзе жыў, хадзіў, быў замучаны і ўваскрос Збавіцель свету (культ Святога Крыжа, Божага Гробу і да т.п.). Менавіта ў гэты перыяд (ХІ–ХІІІ стст.) па ўсёй Еўропе бурна развіваецца набажэнства да Хрыстовай Мукі (св. Бэрнард з Клерво, св. Францішак Асізскі і інш.). Вернікам хацелася суадчуць не толькі духоўна, але і фізічна — праз пачуцці, дотык, сузіранне — усё тое, што перажываў Езус як Сын Божы і як Чалавек падчас Яго асуджэння, бічавання, крыжавання, памірання за людскія грахі.

Далёка не ўсе вернікі мелі магчымасць пабываць на Святой Зямлі, таму спачатку пры касцёлах францішканаў, а пасля і пры кожным касцёле па ўсім свеце, пачалі арганізоўвацца мясціны для духоўных пілігрымак па Святой Зямлі: кальварыі, каплічкі, візуалізаваныя стацыі і набажэнствы Крыжовага шляху на ўзор ерузалемскіх. У XVI ст. гэтае набажэнства пачало набываць рысы, усё больш падобныя да сучасных (Адрыхоміус, 1584 г.). У XVIII ст., у часы барока, гэтае набажэнства набыло надзвычай багатыя формы як у знешнім выглядзе (выявы, каплічкі, стацыі, літургічнае аздабленне і цырымоніі), так і ў форме малітваў, спеваў і духоўных разважанняў.

Шматвяковая папулярнасць набажэнства Крыжовага шляху звязана з тым, што яно дае нам магчымасць сузіраць чалавечае аблічча Бога і заглыбіцца ў Яго перажыванні. У муке Хрыстус явіцца нам перадусім не як Усёмагутны Стварыцель з неба, але як зямны Чалавек з крыві і косці. Ён ходзіць па нашых сцяжынах, есць, спіць, размаўляе, стамляецца, смяецца і плача. Ён такі блізкі, даступны і зразумелы! Чалавечны. Нам, людзям, не трэба шмат тлумачыць, што такое боль несправядлівага асуджэння, збіццё, параненасць, апляванне і няўдзячнасць акружэння. Не трэба быць вучоным, каб зразумець усе гэтыя пачуцці і перажыванні, а праз іх глыбей спасцігнуць боль любячага Бога (гл. Рым 5, 8; Эф 2, 4–7).

Развіццё духоўнасці, звязанай з пабожным суадчуваннем мукі Збавіцеля, заўсёды пабуджала вернікаў да больш глыбокага пакаяння. Чым больш разумееш цану Крыжовых пакутаў, цану Збаўлення, тым больш усведамляеш незаслужанасць дару Хрыстовай Ахвяры і Адкуплення (гл. Ян 10,18). Такі падыход да пакаяння дапамагае чалавеку адарвацца ад духоўна небяспечнай сканцэнтраванасці на ўласнай грэшнасці, каб пачаць разглядаць яе з перспектывы любові Бога. Духоўная (і жыццёвая) пераарыентацыя з грэшнага «я» на любячага Бога, калі не грэх, але дар Хрыстовага Крыжа становіцца цэнтрам аднясення да ўсяго, стварае зусім іншы падыход і да веры, і да сябе, і да ўсяго свету (гл. Гал 3, 13). Малітва становіцца ўсё больш кантэмпляцыяй (малітоўным сузіраннем і захапленнем) сапраўднага Аблічча Бога, бязмежна любячага аж да Ахвяры Крыжа, аж да мукі і смерці. Таму набажэнства Крыжовага шляху дапамагае верніку выправіць жыццёвыя і малітоўныя арыенціры, каб адэкватна і з перспектывы вечнага збаўлення разглядаць сябе і сваё акружэнне.

Усведамленне вялікай праўды пра тое, што грэшнасць чалавека нельга разглядаць толькі з пункту гледжання яго слабасці і нікчэмнасці, але з перспектывы ўкрыжаванай любові Бога, стала імпульсам да паглыблення тэалогіі Крыжа. Ужо з часоў Сярэднявечча гэта спрыяла развіццю малітоўнага культу, медытацыі і кантэмпляцыі Хрыстовых Ранаў, Крыві, Найсвяцейшага Сэрца. Пасійная (лац. «passio» — мука) пабожнасць яшчэ больш паглыблялася праз т.зв. містэрыі: вулічныя інсцэніроўкі Крыжовага шляху, Мукі, пахавання Езуса. Напрыклад, візуалізаваны Крыжовы шлях, падрыхтаваны дамініканцамі ў XVI ст., налічваў ажно 108 стацый і карыстаўся надзвычайнай папулярнасцю ва ўсіх гарадах Еўропы, у тым ліку і ў Беларусі. Гэта была сапраўдная рэлігійная падзея, моцныя рэкалекцыі працягласцю ў чатыры дні. Сумяшчэнне глыбокай тэалагічнай думкі з разважаннем пра боль Бога, фізічна ўвасобленыя ў Муцы і Смерці Хрыста, робіць набажэнства Крыжовага шляху надзвычай важным сродкам духоўнага сталення.

У другой палове XX ст. Касцёл звярнуў увагу на яшчэ адзін важны момант пасійнай пабожнасці — яе пасхальную перспектыву. Канстытуцыя «Sacrosanctum Consilium» ІІ Ватыканскага Сабору (1963 г.) заклікае душпастыраў і вернікаў дапасоўваць усе набажэнствы да пасхальнага духа літургіі Касцёла (SC 13), у сувязі з чым у другой палове ХХ ст. у набажэнствах Крыжовага шляху на заканчэнне або ў выглядзе апошняй стацыі дадаецца малітоўнае разважанне пра Змёртвыхпаўстанне Хрыста. Справа Адкуплення свету скончылася не на Крыжы, не ў смерці, але ў поўнай перамозе ўваскрослага і вечна жывога Езу¬са над грахом, смерцю, д’яблам і над усялякім злом.

Сучасны пасхальны акцэнт у набажэнстве Крыжовага шляху вельмі моцна пераклікаецца з духоўнасцю першых вякоў хрысціянства, калі ўся літургія, малітва, медытацыя і кантэмпляцыя, усё жыццё чалавека разглядалася і перажывалася ў святле Хрыстовай Пасхі — абсалютнай перамогі бязмежнай Любові Бога ў балеснай барацьбе за збаўленне чалавека (гл. Ян 12, 32; Флп 2, 8). Касцёл нагадвае нам вельмі важную праўду Божага Аб’яўлення: неабходна разглядаць грэх у святле збаўлення; пакаянне — у святле прабачэння; нягоднасць — у святле дару; Крыж — у святле ўваскрасення. Няма такога болю, пакутаў ці смерці, якія Божая любоў не магла б перамагчы, аздаравіць і збавіць (гл. Ян 3, 14–15). Крыжовы шлях Хрыста — гэта вечны напамін пра неверагодную і ўсёпераможную любоў Пана, які стаў Чалавекам, каб учыніць нас сваімі выратаванымі дзецьмі (гл. Ян 3, 16; 1 Кар 1, 23–24).

Паводле Ave Maria

23 сакавіка ў Гродне адбыўся інсцэніраваны Крыжовы шлях вуліцамі горада. У набажэнстве ўзялі ўдзел сотні вернікаў.

У мінулыя гады Крыжовы шлях не праводзіўся па прычыне пандэміі каранавірусу. Цяпер жа вернікі зноў выйшлі на вуліцы горада над Нёманам, каб, удзельнічаючы ў гэтым набажэнстве, напярэдадні Пальмовай нядзелі, якая распачынае Вялікі тыдзень, яшчэ раз перажыць апошнія хвіліны зямнога жыцця Езуса Хрыста.

Крыжовы шлях пачаўся ў катэдры св. Францішка Ксаверыя. Святыня была напоўнена вернікамі гродзенскіх парафій, якія сабраліся, каб ушанаваць Муку Езуса, а таксама каб вучыцца жыць і паміраць паводле Божай волі, верна і адважна несці жыццёвы крыж, які дае Бог.

На пачатку арганізатары набажэнства заклікалі прысутных ахвяраваць свой удзел у ім за душы памерлых, асабліва за ўсіх ахвяр войнаў і тэрарыстычных актаў, а таксама за навяртанне грэшнікаў.

Затым удзельнікі рушылі за Езусам, які нёс крыж па вуліцах горада. Крыжовы шлях уключаў 14 прыпынкаў, на якіх вернікі ўспаміналі падзеі, звязаныя з жыццём Хрыста, разважалі пра Яго велізарны боль і пакуты.

Сёлета набажэнства было нялёгкім, бо ўвесь час на яго працягу ішоў дождж. Разам з тым на кожным прыпынку Крыжовага шляху адбывалася прадстаўленне, якое дапамагала ўдзельнікам глыбей засяродзіцца на пакутах Езуса і задумацца над сваім жыццём і паводзінамі.

Падрыхтаваць інсцэніраванае набажэнства біскуп Гродзенскі Аляксандр Кашкевіч папрасіў вернікаў парафіі Перамянення Пана ў Вялікай Бераставіцы. У пастаноўцы было задзейнічана каля 40 чалавек на чале з пробашчам а. Вальдэмарам Слотам CSsR. Хоць сярод іх няма прафесійных акцёраў, яны стварылі антураж, гістарычныя касцюмы, глыбока ўвайшлі ў ролі евангельскіх персанажаў.

Удзельнікі Крыжовага шляху прайшлі вуліцамі горада да найстарэйшай гродзенскай святыні – касцёла Адшукання Святога Крыжа (бернардынскі), дзе набажэнства завяршылася.

Біскуп Аляксандр Кашкевіч, які ішоў сярод удзельнікаў, падзякаваў за тое, што да Крыжовага шляху, нягледзячы на неспрыяльныя ўмовы надвор’я, далучылася так шмат людзей, падзякаваў за любоў да Касцёла і Езуса Хрыста. Таксама іерарх выказаў удзячнасць парафіянам Вялікай Бераставіцы за працу падрыхтоўкі набажэнства.

Пастыр Касцёла на Гродзеншчыне ўдзяліў усім прысутным благаслаўленне на плённае перажыванне Вялікага тыдня.

Прэс-служба Гродзенскай дыяцэзіі