Напярэдадні фестывалю сям’і і Міжнароднага дня сям’і, які адзначаецца 15 мая, хочацца расказаць пра адну з нашых парафіяльных сем’яў, якую ведаюць усе каталіцкія вернікі-навагрудчане. Я не памыляюся, сапраўды ўсе. Калі я скажу, што гэта аповед пра Леанарду Жых, яе дачку і ўнучку з сям’ёй, адразу ўсе ўспомняць і пані Лёлю, і пані Рэгіну, і сям’ю Кардаш – Марыну з Сяргеем, і іх дачок – Анастасію і Кацярыну.
Наша гутарка з пані Лёляй пачалася з майго тлумачэння, чаму для гэтага рэпартажу абрана менавіта яна і яе сям’я. Я ёй казала, што ў іх сям’і бачна моцная вера і яе пераемнасць у пакаленнях. І пачатак гэтаму, на мой погляд, закладзены ёю, яна падмурак маралі і пабожнасці гэтай сям’і. Пані Лёля мне запярэчыла: “Не я, а мае бацькі. Тату звалі Міхал, а матулю – Марыя. Вось такія прыгожыя імёны ў іх былі”.
Пані Лёля
“Жылі з Панам Богам”
Пані Лёля нарадзілася ў 1929 годзе ў вёсцы Дварэц, што ў Дзятлаўскім раёне. У сям’і была яшчэ адна дзяўчынка, старэйшая сястра Валянціна, розніца ва ўзросце – 8 гадоў. Сям’я была вельмі веруючай. У вёсцы быў касцёл, які яны наведвалі ўсе разам. Лёля ўжо тады прымала актыўны ўдзел у касцёльным жыцці. Перад працэсіяй заўсёды сыпала кветкі, як, дарэчы, цяпер робяць яе праўнучкі Насця і Каця. З дзяцінства спявала ў касцёльным хоры. І трэба сказаць, гэта засталося на ўсё жыццё.
Маці памерла, калі дзяўчынка была яшчэ падлеткам, толькі бралася ў дзявоцтва. Бацька шкадаваў сваіх дачок, браў Лёлю з сабою ўсюды, куды ішоў сам. І яна з маленства дапамагала яму, нават у дарослых працах. Напрыклад, засталіся выразныя ўспаміны, як ён араў поле, а яна баранавала.
Пані Лёля з сям'ёй
Вайна ўвайшла ў жыццё гэтай сям’і, як і для іншых беларусаў, неспадзявана. Было цяжка і вельмі страшна за сябе, за сваіх родных. Пані Лёля ўпэўнена: толькі Бог дапамог усім з яе сям’і застацца жывымі. Жанчына ўспамінае, што яны былі адзінымі з суседзяў, каму пашчасціла быць не кранутымі смерцю. Разам яны ўсе выкапалі каля хат акоп і хаваліся там, а потым бацька павёў сваю сям’ю ў лес, дзе яны былі, пакуль не прайшоў фронт. Калі вярнуліся дамоў, аказалася, што шмат хто загінуў, у тым акопе ляжаў забіты малады хлопец-сусед. І гэта вельмі ўразіла дзяўчынку.
Тое, што менавіта гэтай сям’і было даравана жыццё, – гэта не шчаслівая выпадковасць. Сям’я была выратавана дзякуючы апецы Маці Божай Нястомнай Дапамогі. Гэты абраз дзяўчынка, а потым і маладая дзяўчына Лёля заўсёды мела пры сабе. Яна шчыра малілася Маці Божай, і Бог пачуў гэтыя малітвы і ўратаваў іх. Той абраз яна потым, калі выйшла замуж, пакінула сваёй сястры Валянціне.
“Сям’ю благаславіў Бог”
Прайшла вайна, прайшлі і цяжкія пасляваенныя гады. У 1950 годзе яна выйшла замуж і стварыла сваю сям’ю. І гэту сям’ю таксама благаславіў Бог. Яны з мужам Альфонсам, як і належыць сапраўдным католікам, захавалі чысціню адносін і ўзялі ў касцёле шлюб. Гэтым яны адрозніваліся ад многіх яе сябровак, якія жылі з мужамі без шлюбу. Таму і ў іх жыццях штосьці не клеілася, як, напрыклад, у больш заможнай сяброўкі, якой здраджваў муж. Так няважна і прайшло жыццё той жанчыны. Яна не дажыла да старасці і праз нейкі час памерла.
А Лёлі Бог паслаў добрага мужа. Ён быў сіратой, праўда, быў старэйшы на 7 гадоў. Але маладой жанчыне гэта вельмі пасавала. “Старэйшы – значыць разумнейшы”, – лічыла яна.
Сужэнцы Жых
Такога добрага мужа ёй паслаў Бог, бо і яна яго заслужыла, – так разважае пані Лёля. Яна нават у маладыя гады разумела тое, што яе равеснікі і равесніцы не шанавалі. У памяці, як карцінка, сёння ўсплывае, як у час выбараў усе наўкола весяліліся, танчылі, спявалі, а Лёля на 12 гадзін дня спяшаецца ў касцёл. Сяброўкі клічуць далучыцца да іх гулянкі ў клубе. Дзяўчына не згаджаецца, яна крочыць далей, у касцёл. Вядома, пасля святой Імшы яна таксама далучылася да іх, паспявала і патанцавала. Але на першым месцы ў яе заўсёды быў Бог. Таму і жыццё выйшла ў яе іншае, чым у тых танцуючых сябровак.
З мужам яны жылі ў Навагрудку, усё жыццё разам хадзілі ў фарны касцёл, пакуль не быў адноўлены касцёл святога Міхала Арханёла. Тагачасная ўлада пераследавала іх за гэта. Муж працаваў ў бюро тэхнічнай інвентарызацыі спачатку чарцёжнікам, а пасля спецыяльных курсаў – інжынерам, яна працавала на швейнай фабрыцы. І вось аднойчы яе выклікаў да сябе ў кабінет дырэктар фабрыкі па прозвішчы Сіротка. Ён пачаў абвінавачваць жанчыну ў тым, што вадзіла сына ў касцёл. А тады сапраўды забаранялі гэта рабіць. Касцёльныя людзі стаялі на ўваходзе і не пускалі дзяцей. Яна ж правяла свайго Чэся. І пра гэта стала вядома нават адміністрацыі фабрыкі.
Дык вось, дырэктару яна адказала: “Пакуль маё дзіця жыве са мной і есць мой хлеб, будзе хадзіць, куды вяду. Гэта значыць, будзе хадзіць у касцёл” (Часлаў 1963 года нараджэння).
І трэба сказаць, дзеці слухаліся маці, самі, без падказкі, хадзілі ў касцёл. Дырэктар жа не знайшоў што адказаць жанчыне.
Пані Лёля кажа: “У нашым жыцці касцёл заўсёды быў на першым месцы. Астатняе потым”.
Вось так мужна змагалася за сваю веру гэтая сям’я.
“Муж памёр у 1997 годзе, – расказвае пані Лёля, – але ён пакінуў мне добрую спадчыну – добрых і выхаваных у веры дзяцей – Часлава і Рэгіну. Сын зараз жыве ў Смаргоні, яны з жонкай працуюць у музычнай школе, маюць пяць дзяцей і шэсць унукаў. Дачка Рэгіна, якая нарадзілася ў 1951 годзе, жыве ў Навагрудку, працуе ў паліклініцы фельчарам. Тут жа жыве яе дачка з сям’ёй. Усяго маю дваіх дзяцей, шэсць унукаў і восем праўнукаў. Усе мае дзеці, унукі і праўнукі ходзяць у касцёл, і я вельмі цешуся з гэтага”.
Сям’я Кардаш
Сустрэчы пад дахам Бога
Кожную нядзелю на 10 гадзін раніцы на святую Імшу, што цэлебруецца ў касцёле святога Міхала Арханёла на беларускай мове, прыходзіць дачка пані Лёлі Рэгіна, яе дачка Марына з мужам і іх дзве дачушкі – Анастасія і Кацярына. Дзяўчынкі прымаюць актыўны ўдзел у касцёльным жыцці, разам з усімі дзецьмі спяваюць, як і іх прабабуля, праслаўляючы Бога, удзельнічаюць у касцёльных працэсіях.
Сям'я Кардаш
На 12 гадзін дня на святую Імшу на польскай мове прыходзіць пані Лёля. Яна ўжо ведае ўлюблёныя яе праўнучкамі месцы ў касцёле, таму адразу рушыць туды. Дзеці абдымаюць сваю прабабулю, яна прыносіць ім нейкія прыгатаваныя гасцінцы. Такая кранальная сустрэча пад дахам Бога адбываецца ў касцёле кожны тыдзень. Але гэта не асноўныя падарункі бабулі яе дзяўчаткам.
Пані Лёля расказвае, што на ўсе дні нараджэння яе дзяцей, унукаў і праўнукаў яна замаўляе ў касцёле святую Імшу за іх здароўе. А яшчэ яна шчыра дзякуе Богу за мужа ўнучкі Марыны – Сяргея.
P.S. Пані Лёля кажа: “Усе мае жаданні ў жыцці споўніліся. Усіх давяла да парадку. Жыву з Панам Богам. Кожны дзень хаджу ў касцёл. Іду раней, каб перад Сумай памаліцца на ружанцы (я вяду Ружанец), па-ранейшаму спяваю ў касцёле. І дзякую Богу за ўсё гэта, бо дакладна ведаю – гэта Ён дае мне сілы!
Ёсць такая прымаўка: без Бога не да парога. Так яно і ёсць. Я перакананая ў гэтым”.
Фаіна Малюжэнец