Дзіця нельга сабе выбраць і зрабіць яго такім, якім хочацца яго ўбачыць. Нажаль можа здарыцца так, што яно станецца інвалідам у кожны момант – кажа Кая Годэк, упаўнаважаная Камітэту Заканадаўчай Ініцыятывы “Стоп аборт” у размове з Ёоаннай Пекарскай.
Ці вы лічыце сябе шчаслівай мамай?
Спадзяюся, што гэта можна зауважыць! Ведаю, у які бок вядзе гэтае пытанне. Хворае дзіцё не робіць так, што бацькі аўтаматычна робяцца няшчаснымі.
У такім выпадку, якія радасці спалучаюцца з выхаваннем хворага дзіцяці?
Перадусім, хворае дзіця, напрыклад, з хваробай Дауна, застаецца заўсёды дзіцем. Яно падобнае да бацькоў. Калі я нарадзіла Войтка, то падабенства да мяне было неверагоднае. Сын вельмі дзейны, мае пачуццё гумару. Ведае, калі мы жартуем. Нават пачынае гэтыя жарты. Напрыклад, ён бачыць сабаку, кажа, што гэта карова, пранікліва на мяне глядзіць, а потым смяецца, што мяне можна падмануць. Калі на свет прыйшла Ружа, Войтэк прыняў над ёй сваю апеку. Цяпер яны бавяцца разам, і маюць паміж сабой добрыя ўзаемаадносіны.
Жыццё дзіцяці-інваліда можа быць шчаслівым?
Канешне, яно шчаслівае знутры і гэта праяўляецца звонку. Непаўнаспраўным можа стаць кожны ў кожную хвіліну, і што – ужо не будзе шчаслівы? Стане перад выклікам, але не перад няшчасцем.
Як жывецца маці хворага дзіцяці ў Польшчы?
Напэўна, няма добрых сыстэмных рашэнняў. Фортка абортаў, якая існуе ў польскім праве, вядзе да таго, што дзяржава скідвае з сябе ўсякую адказнасць. Таксама можна спаткацца з меркаваннем, што як я маю хворае дзіця гэта значыць, што я гэтага хацела. Калі дзіця ўжо ёсць, немагчыма штосьці выбраць. Проста трэба прыняць. А тое, што некаторыя дзеці патрабуюць большай увагі, ну дык што ж…
Як Вашае мацярынства ацэньваеццца акружэннем?
Я, часамі, сустракалася са задзіўленнем, што хтосьці можа мець такое дзіця. Аднак, большасць знаёмых, з якімі мы падтрымлівалі кантакт, яшчэ да таго як нарадзіўся сын, захаваліся да гэтага часу. Прыходзяць да нас са сваімі дзецьмі і нашыя дзеці бавяцца разам. Не было такога выпадку, каб хтосьці ад нас адвярнуўся.
Якое было стаўленне лекараў, калі Вы былі цяжарныя другім дзіцяткам?
Мяне намаўлялі на перадродавыя даследванні ад пачатку цяжарнасці. Мая адмова ад гэтых даследванняў выклікала здзіўленне. Я не хацела скрынінгавага тэсту, таму што ён не дае адказу на пытанне, ці дзіця здаровае – гэта чыстая статыстыка. Толькі інвазійнае даследванне дало б на гэтае пытанне адказ, аднак гэта занадта рызыкоўнае рашэнне, бо потым можна страціць цяжарнасць. Я тады падумала, што хацела б мець здаровае дзіця, але калі будзе хворае, то гэтатне будзе для мяне новай рэчаіснасцю. Наша дачка здаровая. Я цешуся, але, напэўна, гэта не з’яўляецца ўмовай маёй мацярынскай любові да яе. Кажучы пра лекараў, гэта пэўная група, вельмі знішчаная ментальнасцю абортаў. Падчас візіту ў рамках назірання за цяжарнасцю доктар часта гаварыў:” Трэба будзе праверыць, ці няма хваробы Дауна”. Гэта якбы намёк, што хвароба Дауна – канец свету. А гэта міф. Гэта жыццёвая акалічнасць, з якой трэба пагадзіцца і ў якой трэба падтрымліваць сям’ю. Справа ў гэтым, а не ў тым, каб забіваць дзяцей.
Як сёння змагацца з культурай смерці?
Першая справа – што мы робім са сваім жыццём. Гэта вельмі важна. Акрэсленыя сітуацыі могуць змушаць і спакушаць нас да незгодных з сумленнем учынкаў, і наша жыццё гэта паказвае. Мы адчуваем адказнасць за тое, што адбываецца вакол нас. Такія сацыяльныя акцыі як, напрыклад, фонд PRO, гэта магчымасць, каб зрабіць штосьці для супольнага дабра. Сітуацыя з маім сынам мяне абудзіла. Праўда аб тым, чым насамрэч з'яўляецца аборт, даходзіла да мяне паступова. Бо я са сваім дзіцем жыла і бачыла, як яно развіваецца і толькі тады да мяне прыйшла свядомасць, што цэлы малы свет, які яно мае ў гэтую хвіліну, перастаў бы раптам існаваць. Не было б падарункаў на Дзень Маці, супольнага ўкладання канструктара, сумеснага наведвання заапарка. Менавіта з-за гэтага закон аб абортах у нашый краіне - штосьці жудаснае. Балюча, калі хтосьці думае, што тое, якім з'яўляецца мой сын, трэба знішчыць. Гэта значыць, што жыццё і чалавечая годнасць, якое закладзена ў дзіцяці, менш важнае чым тое, што яно мае генетычную хваробу?
Вы ўпаўнаважаная камітэту заканадаўчай ініцыятывы, якая існуе дзеля адмены закона. Ідзе збор подпісаў пад праектам. Колькі іх у гэтую хвіліну?
Мінімальны парог ужо значна перакрочаны, але мы пакуль не лічылі ўсіх галасоў. Мы маем надзею, што агулам будзе некалькі сот тысяч галасоў. Мы хочам паказаць, што нас шмат.
Што павінна змяніцца ў Польшчы, каб можна было сказаць, што хворыя дзеці будуць успрымацца з належнай ім чалавечай годнасцю?
Да таго часу, пакуль ёсць фортка ў постаці магчымасці аборту хворага дзіцяці, няма свядомасці, што трэба ствараць нейкія адпаведныя для яго ўмовы. Бо прапанова вырашэння гэтай праблемы такая: давайце заб’ем дзіця! Паглядзіце, як ім цяжка. І сапраўды, бывае цяжка. З чаго вынікае адпаведны вывад: аборт патрэбны. Але гэта не вырашэнне праблемы! Неабходна дапамагчы сям’і прыняць такое дзіця.
Чым для Вас з'яўляецца жыццё з непаўнаспраўным дзіцем?
Я маю досвед працы ў карпарацыі, дзе часта шукаюць працаўнікоў. Адным з важных патрабаванняў з'ўляецца эластычнасць. Калі справа даходзіць да выхоўвання дзіцяці не такога, як чакалі, то кажуць, што павінна было быць зусім інакш. Быццё бацькам або маці менавіта і звязана з абавязкам быцця эластычным. На чым засноўваецца адкрытасць на жыццё, аб чым часта нагадвае Касцёл? Гэта страшна спрашчаецца. Гаворыцца толькі аб тым, што калі дзіця было зачата, то трэба яго нарадзіць. А потым адкрываецца вялікі шлях, які трэба з ім прайсці, і гэта адкрытасць на жыццё. На тое, што мы прымаем жыццё такім, якім яно ёсць, а не такім, якім я яго ўяўляю. Дзіця – гэта не тавар. Не можна сабе яго выбраць паводле ўласнага густу. Акрамя таго, дзіця можа стаць інвалідам у кожную хвіліну. Я ездзіла з сынам на рэабілітацыю і там бачыла больш сур'ёзныя выпадкі генетычнай інваліднасці дзяцей. У Галандыі такая "праблема ўжо вырашана", - калі нараджаецца такое дзіця, існуе магчымасць эўтаназіі. На шчасце, у Польшы яшчэ такога няма, але хутка можа з'явіцца. Ёсць аднак людзі, якія маюць цяжка хворае дзіця, і не гледзячы ні на што - яго не забіваюць. У такіх дзецях адпаведна распазнана годнасць чалавечага жыцця. Застаецца ў праве адкрытым пытанне крытэрыя веку, бо калі хтосьці мае 20 тыдняў ад зачацця, то можна яшчэ яго забіць, - але чаму?
Кая Годэк – скончыла факультэт Англістыкі Варшаўскага Ўнівэрсітэту, мама 5-гадовага Войтка з хваробай Дауна і 6-месячнай Ружы. Удзельнічае ў жыцці Фундацыі Про – Права да жыцця, Упаўнамочаная Камітэту Заканадаўчай Ініцыятывы “Стоп аборт”.