Касцёл не закрывае жанчыну у доме, але хоча даць ёй магчымасць хлопнуць дзвярыма перад тымі, хто хацеў бы прымусіць яе працаваць па-за домам
Калі патрабаванні каталіцкага сацыяльнага вучэння здаюцца сучаснікам "не з той казкі", гэта не значыць, што вы павінны глядзець на гэта як на плод фантазіі Касцёла. Можа быць так, што яны паказваюць рэальнасць, якую хочуць бачыць, у той час, калі сённяшняя нагадвае заганны круг, з якога цяжка знайсці выхад. Тым больш, што стэрэатыпы, якія вісяць у сацыяльным паветры і пераскокваюць з галавы да галавы, як фіктыўныя мемы, якія прыдумаў Рычард Докінз, не робяць лягчэйшым ламанне дамінуючага менталітэту.
Асабліва цяжка людзям з сённяшнім менталітэтам прапанаваць нешта ва ўсіх тых справах, якія яны звязваюць непасрэдна з банкаўскім рахункам. Так здараецца ў выпадку справядлівай заработнай платы і таксама ўзнагароджвання за жаночую працу ў доме, пра якую адважваецца гаварыць Касцёл, а яго праціўнікі трымаюцца тады за сэрца, якое адпачывае ў іх партфелях ці графік працы якога азначаецца паслядоўнасцю лічбаў, захаваных на інтэрнэтавых шкарпэтках, дзіравых з-за падатку Белкі.
Жанчыны па-ранейшаму заклікаюць змагацца за свае правы, нібыта парушаныя мужчынскай перавагай, але ў рэальнасці сёння патрэбна, "каб грамадства стварала і развівала ўмовы, спрыяльныя для працы хатняй", -- пісаў у павучанні, прысвечаным сям'і , Ян Павел II. І ў той час, калі наперакор натуры жанчын, а нават простай біялогіі, маляўнічыя часопісы па-ранейшаму паўтараюць стэрэатып патрэбы здэміталагізавання каталіцкага міфу аб жанчыне як хатняй гаспадыні, Папа паказвае на неабходнасць пераадолець менталітэт, "у адпаведнасці з якім большую ўзнагароду жанчыне прыносіць праца па-за домам, чым праца ў сям'і" (Familiaris Consortio).
У свеце сучаснага міфа праца ў сям'і стварае перашкоду для развіцця жанчын, развіцця – мы дадаём – якое разумеецца так вузка, як вузкая ў таліі сучасная мадэль, таму што толькі худым магчыма прафесійная кар'ера. Калі так неразумна разглядаецца хатняя гаспадарка як свайго роду непажаданы перапынак у працы, тады можа гэта і праўда, толькі адваротная: можа праца па-за домам павінна быць для жанчыны перапынкам ад хатніх заданняў? Я разумею, што жанчына можа забыцца ў працы на роўні з мужчынам, але тады нельга ёй забываць, аднак, што дзеці застаюцца сысунамі, якія маюць патрэбу ў кармленні, не толькі малаком, але і мацярынскай любоўю.
Здаецца, што сказаць нешта накшталт гэтага сёння, значыць пакрыўдзіць перш за ўсё саміх жанчын. Гэта ў сваю чаргу паказвае, што мае рацыю Гілберт Кіт Чэстэртан, калі ён параўнаў жанчын да ваўчыц -- з яго пяра гэта быў камплімент – якія пакідаюць сямейныя “норы” і пераходзяць на чужыя працоўныя месцы, якімі кіруе «дзікі капіталізм», які мае шмат агульнага з дзікасцю, але з вольным рынкам амаль нічога, і яны абараняюць свае працоўныя месцы з жаданнем, якое ўласціва жанчынам, якія любяць свой дом. Яны змагаюцца за стол і пішучыя машынкі як за хатні ачаг і хатняе гняздо, адносяцца з якойсьці воўчай вернасцю да нябачнай галавы кампаніі. Таму так добра выконваюць свае абавязкі ў офісе. І менавіта таму яны не павінны там працаваць.
Горш за ўсё тое, што такая "эмансіпацыя захавальніцы хатняга ачага”, як апісаў гэтую з'яву згаданы ангелец, можа аказацца такой эфектыўнай, што алмазу жаночай мацярынскай адчувальнасці прыйдзецца бліскаць у попеле. Так, калі Касцёл бачыць неабходнасць сацыяльнай ўдзячнасці бясцэннай, па сутнасці, ролі жанчыны ў сям'і і доме, то, у сваю чаргу, гэта нічога не дае, калі жанчына сама не пацвердзіць сваё пакліканне. Таму што толькі ў гэтым выпадку прынясе "гонар грамадству, калі - не абмяжоўваючы свабоду маці, не дыскрымінуючы яе псіхалагічна ці практычна, не пагаршаючы яе становішча ў параўнанні з іншымі жанчынамі -- дапаможа жанчыне – зробіць магчымым для жанчыны-маці прысвячэнне сябе клопатам аб выхаванні сваіх дзяцей, у адпаведнасці з рознымі патрэбамі іх узросту” (Ян Павел II, Laborem еxercens).
Калі праца жанчыны у хаце – нагадвае Папская Рада Справядлівасці і Міра -- "арыентавана на абслугоўванне якасці жыцця і ёй прысвечана, гэта стварае вельмі асабісты від дзейнасці і спрыяе развіццю чалавека" (Кампендыум сацыяльнага вучэння Касцёла). Гэта значыць, што служыць такім чынам не толькі для сям’і, але і для грамадства, і ў гэтым выпадку яно павінна ацаніць яе ўклад. Калі роля жанчыны ў сям'і і доме патрабуе амаль гераізму, які, у сваю чаргу прыносіць карысць шырокай грамадскасці, тады нельга патрабаваць ад жанчыны такой гераічнай паслугі без падзякі. Тады патрэбна, -- лічыць Апостальская Сталіца ў Хартыі правоў сям'і -- "прызнаць і паважаць працу маці ў доме, у адпаведнасці са значэннем для сям'і і грамадства".
Той факт, што ўклад жанчын неацэнны -- такі, які немагчыма ацаніць -- гэта не значыць, што ён не павінен быць даацэнены у поўнай меры. Вядома, клопат аб сацыяльнай пераацэнцы працы маці не вычарпаны ні стварэннем пазітыўнай атмасферы вакол хатняй жаночай працы, ні стварэннем адпаведнага правапарадку, хаця без яго відавочна не абысціся. “Калі правы доступу да розных грамадскіх функцый варта прызнаць аднолькавымі для жанчын і мужчын, у той жа час грамадства павінна стварыць такія структуры, каб замужнія жанчыны і маці не былі ў практыцы змушаныя працаваць па-за домам, і каб іх сем'і маглі жыць годна і квітнець, нават калі жанчына цалкам аддана сваёй сям'і "(Familiaris сonsortio).
Скажам гэта прама: Касцёл у адрозненні ад тых "з той казкі", якіх узбуджае парушэнне даўно зламаных стэрэатыпаў аб хатняй курыцы, не пампуе ў аблоках, але ходзіць па зямлі і ба! глядзіць у кашалькі, паказвае на неабходнасць плаціць жанчыне за мацярынства. Папа-паляк у сваім Лісце да сем'яў, заклікаў, каб факт працы "польскай маці", як часам называюць нашых жанчын, якія прысвечаны дому і дзецям, "атрымаў сваё законнае разуменне ў рамках існуючага працоўнага заканадаўства. Трэба, каб мацярынства жанчын разумелася як дастатковы тытул для дастойнай зарплаты, якая неабходна, каб захаваць сям'ю на гэтым вельмі важным этапе свайго існавання "(Gratissimam sane).
Застаецца адкрытым пытанне аб форме аплаты працы (гл. Laborem еxercens), тады як закрытае пытанне аб тым, што рэальнае развіццё жанчыны, згодна з яе прыродай і пакліканнем, - можна сказаць - "аванс", які патрабуе прызнання самой жанчыны, а пасля мужчыны і грамадства таго, што задачы мацярынства і сям'і значаць не менш чым іншыя грамадскія ці прафесійныя абавязкі.
І ў канцы адзін сказ для тых, хто любіць падагрэць стэрэатыпы: Не, гэта не значыць, што Касцёл хоча зачыніць жанчын дома; ідэя складаецца ў тым, каб у свабодзе яна мела магчымасць пляснуць дзвярыма перад тымі, хто хоча прымусіць яе працаваць па-за домам насілу -- вернемся да шкарпэтак, рахункаў і мяшкоў -- можа прымаць форму эканамічнага ціску, з якім, несумненна, мы сёння сустракаемся.
Славамір Затвардніцкі
Крыніца opoka.org.pl