Каму можа быць дадзена адкрыццё, і з якой мэтай? Роздум над карцінай Караваджо.
Пра саму падзею я распавяду словамі Бенедыкта XVI:
Менавіта на дамаскай дарозе, у пачатку 30-х гадоў I стагоддзя, пасля таго, як ён пераследваў Касцёл, у жыцці Паўла адбыўся вырашальны момант. Пра гэта было напісана шмат, і натуральна, з розных пунктаў гледжання. Несумненна, там адбыўся паварот, нават пераварот перспектывы. Тады ён, нечакана, пачаў лічыць "марнасцю" усё, што раней з'яўлялася для яго вышэйшай ідэалам, сэнсам жыцця (Плп. 3,7-8). Што ж з ім адбылося? Пра гэта нам распавядаюць дзве крыніцы. Першая, найбольш вядомая, - гэта апавяданні, якія належаць пяру св. Лукі, які цэлых тры разы распавядае пра падзею ў Кнізе Дзеяў Апосталаў (9,1-19; 22,3-21; 26,4-23). Звычайны чытач, можа быць, падвяргаецца спакусе надаваць занадта вялікую ўвагу асобным дэталям, такім, як святло з неба, падзенне на зямлю, голас з неадкуль, слепата, затым ацаленне, калі з вачэй як быццам спала заслона, і пост. Але ўсе гэтыя дэталі паказваюць на сутнасць таго, што адбылося: ўваскрослы Хрыстос з'яўляецца як святло і звяртаецца да Паўла, змяняе яго вобраз мыслення і яго жыццё. Ззянне Уваскрослага асляпляе яго: такім чынам становіцца знешнім тое, што было яго ўнутранай рэальнасцю, выяўляецца яго слепата ў адносінах да ісціны, да святла, якім з'яўляецца Хрыстос. А затым яго канчатковае "так" Езусу ў хросце зноў адкрывае яго вочы, робячы яго сапраўды празорчым.
Гледзячы на карціны, якія прадстаўляюць сцэну навяртання апостала Паўла, я думаю пра тое, што іх можна класіфікаваць па прынцыпе адносін паміж фігурамі. У цэнтры кожнай з гэтых карцін знаходзіцца, вядома ж, святы Павел. Менавіта ён - галоўны герой. Зразумела, паказаны і яго скакун. Сцэна прадстаўлена як стоп-кадр, пакуль святой яшчэ вярхом на кані. Аднак на большасці карцін ён ужо не на кані, а на зямлі. Што робіць апостал? Ляжыць, аслеплены Святлом Свету (Ян,8:12). З гэтай хвіліны ён ужо "не будзе хадзіць у цемры, але будзе мець святло жыцця". Галоўным героем карціны з'яўляецца Езус, не заўважаны ні скакуном, ні занятым ім старцам. Мы Хрыста не бачым, размова з Ім працякае ў сэрцы апостала Паўла. Але нам дадзены знак Божага ўмяшання звыш - святло, якое ўзнікае з невядомай крыніцы, і якое праразае цемру карціны Караваджо.
Бенедыкт XVI параўноўвае гэты свет з хростам:
У старажытным Касцёле хрост называлі таксама "асветай", паколькі гэта сакрамант дае святло, дазваляе сапраўды бачыць. Тое, што тлумачыцца, такім чынам, па-багаслоўску, у Паўле ажыццявілася таксама і фізічна: ён выздаравеў ад сваёй духоўнай слепаты. Святы Павел, такім чынам, быў ператвораны не думкаю, але падзеяй, - захапляльнай прысутнасцю Уваскрослага, у якім ён пасля ніколі не сумняваўся, настолькі моцнай была відавочнасць падзеі, гэтай сустрэчы. Яна змяніла жыццё Паўла карэнным чынам; у гэтым сэнсе можна і трэба казаць аб навяртанні.
Навяртанне. Хрост у Духу Святым. Гэта - пра святога Паўла. А конь?
Менавіта таму мне больш за ўсё падабаецца карціна Караваджо "Навяртанне святога Паўла" (1600) з касцёла Санта-Марыя-дэль-Папола. На ёй добра відаць, што рэальнасць каня, які спакойна займаецца сваімі справамі, і рэальнасць зрынутага Паўла - гэта зусім розныя рэальнасці, іншыя кампазіцыйныя прасторы. У нас няма ніякіх сумневаў, што апостала скінуў не конь - яго зрынула, уразіла і паваліла нематэрыяльная сіла, якую гэты спакойны скакун увогуле не заўважыў. Прысутнасць Хрыста-Творцы, у нямым дыялогу з якім знаходзіцца Павел, не палохае жывёлу. Але хіба ён яго зусім не заўважае?
З гісторыі аб'яўлення архангела Міхаіла на Монтэ-Гаргано нам вядома, што бык укленчыў перад ім. Пропаведзі святога Францішка спакойна і ўважліва слухалі птушкі, а мядзведзь св. Корвініана прынёс у Рым яго паклажу. Гэта значыць, жывёлы могуць рэагаваць на прысутнасць Святога, калі на тое ёсць воля Бога. Тут жа, у выпадку апостала Паўла, мы маем справу з асабістым умяшаннем Бога ў жыццё чалавека.
Выключна.
Марыя Паціноўская
Паводле Посланец святой Бригитты