У многіх каталікоў ёсць непрыемнае адчуванне, што ім спрабуюць заткнуць рот: крытыкі параўноўваюць іх з ультраправымі і экстрэмістамі, якія прыйшлі на мітынг супраць аднаполых шлюбаў. Тым не менш, яны выступаюць не толькі ад імя Касцёла, але і змагаюцца за супольнае дабро ў грамадстве.
У імя супольнага дабра
У 2014 годзе да разгляду рыхтуецца закон аб эўтаназіі. Каталіцкая супольнасць цалкам справядліва выказвае трывогу і па меры неабходнасці пагражае правесці масавыя дэманстрацыі. Прыхільнікі жа эўтаназіі ў сваю чаргу рыхтуюцца пачаць медыя вайну супраць імкнення каталікоў жыць у згодзе з сумленнем. Калі слухаць гэтых прафесійных выкрывальнікаў рэлігіі і нават апошнім часам некаторую частку “католікаў”, то можа скласціся ўражанне, што Каталіцкі Касцёл абараняе свае спрадвечныя “ўгоддзі” і вядзе добра зладжаную “палітычную лінію”. Будучыя дэбаты (калі гэта наогул можна назваць такім словам) стануць толькі сумным паўторам таго, чаго мы ўжо неаднаразова былі сведкамі за апошнія гады. Любыя аргументы супраць эўтаназіі будуць адрынутыя з-за іх нібыта рэлігійнай падаплёкі, і ўсё роўна, што іх падзяляе вялікая колькасць людзей, якія нават не з'яўляюцца каталікамі, а нават сярод іх таксама знаходзяцца прадстаўнікі левых.
Выходзячыя ў друк аналітычныя матэрыялы і каментары (наўмысна?) замоўчваць ключавы элемент сучаснай палітычнай сітуацыі. Калі я выступаю супраць эўтаназіі, дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогій і сурагатнага мацярынства, я не толькі адстойваю каталіцкія каштоўнасці, але дзейнічаю дзеля супольнага дабра. Так думаю не толькі я адна. Зразумела, вера ўплывае на маё разуменне супольнага дабра. Аднак нейкіх каталіцкіх каштоўнасцяў проста не існуе. Мая вера – гэт вера ў Трыадзінага Бога, які працягнуў руку людзям і прыйшоў выратаваць іх ад граху праз Сваё ўцелаўленне і крыжовую смерць. Гэта не вера ў каштоўнасці, якія маглі б падзяляць і некатолікі (вольны выбар, салідарнасць, ахова жыцця, гатоўнасць дзяліцца, любоў, абарона культурнай спадчыны). Рухаючыя мной перакананьні толькі другасныя ў адносінах да керыгмы, абвяшчэння асноў хрысціянскай веры. Менавіта гэта я кожны раз тлумачу на сустрэчах бацькам, якія звяртаюцца з просьбай хрысціць сваіх дзяцей. Усё гэта падштурхоўвае нас да таго, каб выкарыстоўваць аргументы, якія нехрысціяне разумеюць і маглі б быць аргументамі нехрысціян. Пошук агульнага дабра – гэта не нейкая хрысціянская асаблівасць. Пра гэта сведчаць вялікае мноства нехрысціян і атэістаў, якія кожны дзень працуюць у імя гэтага дабра.
Можа і так, запярэчаць нам, але, змагаючыся за тое, што вы лічыце агульным дабром, вы не абараняеце дабра ўсіх і кожнага, таму што хтосьці будзе пазбаўлены сваіх правоў. Зразумела! Але агульнае дабро не з'яўляецца сумай асабістых выгодаў. Яно мае на ўвазе адмову ад правоў, прывілеяў і прэрагатыў, якія могуць нашкодзіць іншым. Гэта адносіцца да сурагатнага мацярынства. Нам часта кажуць пра боль бяздзетных пар, якія не ў сілах нараджаць дзяцей. Але я сама выдатна бачу гэтую боль, мне даводзілася сутыкацца з ёй на ўласным вопыце. У вас усё пераварочваецца ўнутры калі бачыце нованароджанага – мне гэта выдатна знаёма. Тым не менш, я не лічу, што гэты боль дае мне права патрабаваць ад жанчыны прадаць мне дзіця і тым больш выбіраць гэтую жанчыну з каталога, каб атрымаць ідэальнае немаўля. Так, у такім выпадку я стану маці, але павешу на шыю дзіцяці цяжар, які будзе прыгнятаць яго ўсё жыццё. Таму супольнае дабро заклікае да адмовы ад сурагатнага мацярынства. Я ў гэтым упэўненая.
Таму ёсць нямала прыкладаў. Я катэгарычна супраць ўяўленні аб тым, што ў любога чалавека ёсць права бясконца ўзбагачацца, але гэта не нейкі рэакцыйны рэфлекс і перажытак гадоў працы ў прафсаюзе, а шчырая перакананасць у тым, што гэта супярэчыць прызначэнню матэрыяльных каштоўнасцей. Раз наша планета можа даць толькі абмежаваную колькасць багаццяў і чым больш яны будуць сканцэнтраваны ў руках адзінак, тым менш жыхароў змогуць імі скарыстацца. Калі мы мяняем маршрут аўтамагістралі або жалезнай дарогі для абароны флоры і фауны, то тым самым мы не спрабуем нашкодзіць людзям, якія б змаглі палепшыць жыццё дзякуючы перанясенню прамежку трасы, а імкнемся захаваць экасістэму, дысбаланс якой нашкодзіў бы ўсёй краіне. Хоць цяпер, у эпоху шанавання індывіда, імператываў індывідуалізму, асабістых радасцяў, эгаістычнага геданізму і правоў для сябе любячага, якія ўспрымаюцца як крыніца і мэта любых законаў, – такія меркаванні ўжо рэдка можна пачуць.
Дайшоўшы да гэтага пункта аргументацыі, мы можам сутыкнуцца з яшчэ адным пярэчаннем: не ўсе згодныя з нашым успрыманнем супольнага дабра. Найбольш радыкальна настроеныя атэісты мяркуюць, што агульнае дабро мае на ўвазе знікненне ўсіх бачных прыкмет існавання рэлігіі ў грамадскай прасторы. Так, нашае разуменне супольнага дабра, верагодна, не падзяляецца ўсімі. Тым не менш, яно ўласціва не толькі каталікам, а раз яно з'яўляецца агульным для людзей розных веравызнанняў, то яго нельга назваць толькі каталіцкай ініцыятывай, якая напраўлена выключна на прасоўванне выгадных для каталікоў ідэй.
Ад аднаго спецыяліста па СМІ мне часта даводзіцца пачуць, што нам трэба развіваць адну адзіную ідэю, так як у адваротным выпадку ўся сутнасць нашага пасылу можа адправіцца ў смеццевае вядро. І калі нам трэба пакінуць усяго адзін аргумент для тлумачэння прычын нашай барацьбы супраць шэрагу сучасных законаў, ён можа выглядаць наступным чынам: мы змагаемся ў імя супольнага дабра.
Хопіць хавацца
Раз я каталічка з цвёрдымі перакананнямі, міністр Мануэль Вальс аўтаматычна ставіць на мне таўро “ўльтраправая каталіцкая фундаменталістка". Не мае значэння, што я выступала ў падтрымку левых, адначасова не хаваючыся, што з’яўляюся каталічкай. Большасць каталікоў, якія выходзяць на вуліцы і не хаваюць веры – вядома ж – правыя. А тыя, хто ідзе на дэманстрацыі пад сцягам веры, дык наогул ультраправыя.
Існаванне падобнага стылю рыторыкі сведчыць аб правале адразу двух стратэгій. Першая тычыцца імкнення выставіць напаказ нашу веру, нібы адстойваныя намі ідэі з'яўляюцца нейкімі камунітарыстычнымі маркерамі. Пра гэта я ўжо казала крыху вышэй. Другая, вядомая пад назвай ўтойвання веры. Яе прынцып вельмі просты: нават калі вы выступаеце, як хрысціянін, ня трэба нікому пра гэта казаць. У яе ёсць адна безумоўная заслуга: прапанаваныя ёй разважанні пра любыя праблемы нашага грамадства даступныя для ўсіх, як вернікаў, так і да няверуючых. Яна аб'ядноўвае хрысціянаў, нехрысціян і няверуючых вакол супольных ідэалаў. Тым не менш, яна ў той жа час заводзіць нас у тупік.
У рамках гэтай стратэгіі вернік ні ў якім выпадку не павінен прызнавацца, што ён верыць. Такі варыянт быў асабліва папулярны ў левых колах. Каталікі, якія выходзілі на вуліцу і выражалі свае перакананні, адстойвалі ў першую чаргу пазіцыі па маркерах правых (свабодная школа, аборты, эўтаназія, аднаполыя саюзы ва ўсіх магчымых юрыдычных формах). Сёння вынік такі - калі каталік адкрыта кажа аб сваёй веры і перакананнях, на яго аўтаматычна паставяць “правае” таўро. Ці нават "ультраправае". Хоць у гэтым зусім не абавязкова яго віна. Нашы палітыкі (і аналітыкі, якія так любяць дзяліцца сваімі бліскучымі думкамі ў СМІ) свята вераць, што левыя і правыя проста не могуць ні ў чым прытрымлівацца адных і тых жа перакананняў. Гэта значыць змагацца можна альбо за правыя погляды, або за левыя.
Аднак ўсё не так проста. Калі б мінулае пакаленне левых каталікоў не саромелася дэманстраваць сваю веру, калі б яно паказала тое, як вера пабуджае іх да барацьбы, калі б аму пакаленню хапіла смеласці пераступіць пры неабходнасці праз раскол правых і левых, то цяпер у нас, быць можа, было б менш тых, хто ў жаху ўцякае з Каталіцкага Касцёла, таму што лічыць яе чымсьці накшталт падраздзялення правых. Размовам пра свецкую дзяржаву ў левым асяроддзі, заўсёды была ўласцівая немалая доля крывадушнасці. За гады працы я пераканалася, што там таксама хапае невуцтва, але ў той жа час і цікаўнасці, якое ў першую чаргу праяўляецца за межамі палітычных і прафсаюзных колаў.
Некаторым можа падацца, што гэтыя словы супярэчаць першай частцы артыкула. Але гэта не так. Адмова ад стратэгіі ўтоенасці ніяк не перакрэслівае неабходнасць задумацца аб сэнсе супольнага дабра. Мы ўпэўнена трымаемся гэтых трывалых перакананняў зусім не таму, што Касцёл нам гэта сказаў. Касцёл не патрабуе нічога ў імя абароны палітычных і сацыяльных роляў, ён звяртаецца да нас у імя чалавецтва. Такім чынам, мы можам абараняць перакананні Каталіцкага Касцёла, не выкарыстаўшы ніводнага слова з рэлігійнага слоўніка, калі гэтыя самыя перакананні ў нас дастаткова трывалыя.
Адкінуць ўтоенасць, азначае адважыцца паказаць сябе хрысціянінам, заявіць пра тое, у што мы верым, што мы ходзім у Касцёл на св. Імшу, і што нам гэта дае. Нам трэба не саромецца нашых перакананняў, якімі б яны ні былі. Прытрымлівацца пазіцый супольнага дабра, не баючыся паказаць радасць веры. Зноў заявіць пра сябе.
Мао Эрман (Mahaut Herrmann) – каталіцкі блогер, актывіст «зялёных»
Паводле Atlantico.fr