Сёлета (2017 г.) 1 сакавіка ў Каталіцкім Касцёле пачынаецца Вялікі пост. Гэты саракадзённы перыяд, які рыхтуе вернікаў да велікодных урачыстасцяў, пачынаецца ў Папяльцовую сераду.
Адначасова Папяльцовая серада завяршае перыяд карнавалу, час забаваў, уводзячы людзей у цалкам іншы настрой – роздуму, сур’ёзнасці, разважання. Назва “Папялец” паходзіць ад абраду пасыпання попелам, які здзяйсняецца ў гэты дзень у Касцёле.
Прымаючы попел, вернікі ўваходзяць у час, які павінен быць часам пакаяння, змярцвення і ачышчэння ад грахоў. Попел – сімвал крохкасці і прамінальнасці чалавечага жыцця.
Навярнуцца да Бога
Сімволіка попелу звязана таксама з пакаяннем і жалобай. Галовы пасыпалі попелам яшчэ ў старажытнасці. Мэтай гэтага было найперш выражэнне смутку і скрухі. Такім чынам марнасць жыцця падкрэслівалі старажытныя егіпцяне і грэкі. Крыху пазней абрад быў прыняты ізраэльскім народам.
У мінулыя стагоддзі да вядомых форм публічнага пакаяння належала між іншым асаблівая вопратка, якая называлася лахманамі. Таксама часта адбываўся пост на хлебе і вадзе, каб ачысціцца ад грахоў. Толькі ў пачатку ХІ ст. Папа Урбан ІІ увёў абрад пасыпання галоваў попелам і зрабіў яго абавязковым для Папяльцовай серады. Тады ж было прынята, што попел павінен паходзіць са спаленых мінулагодніх пальмовых галінак, асвечаных у Пальмовую нядзелю.
Абрад пасыпання галоваў попелам павінен найперш заахвоціць вернікаў да навяртання. Да навяртання заклікае і формула, якую прамаўляе святар падчас абраду пасыпання галоваў попелам: “Памятай, што ты прах і ў прах вернешся”.
Гэты абрад павінен нагадваць чалавеку, што яго жыццё крохкае і абмежаванае і што ўвесь свой давер трэба пакладаць толькі на Бога.
Другая формула – “Навяртайцеся і верце ў Евангелле” – азначае, што найважнейшым фундаментам чалавечага жыцця павінна быць Божае слова.
Хоць зараз попел для пасыпання галоваў атрымліваецца ў асноўным ад спальвання пальмовых галінак, асвечаных у Пальмовую нядзелю, раней ён паходзіў таксама ад старых могілкавых крыжоў, якія спальваліся ў Вялікую суботу. Больш за тое, некалі попел меў і іншае значэнне – той, які атрымлівалі з драўніны дуба, часта выкарыстоўваўся як лекі. Аскеты, у сваю чаргу, часам дадавалі попел у ежу.
Адрадзіцца да новага жыцця
З самых даўніх часоў попел быў сімвалам перамянення, адраджэння і ўваскрасення. Аб незваротнасці некаторых працэсаў гаворыць і вядомая антычная прымаўка: “паўстаў, як Фенікс з попелу”. Чалавека у перыяд Вялікага посту праз малітву і пакаянне можа адрадзіцца да новага, вечнага жыцця.
У Папяльцовую сераду абавязковым з’яўляецца строгі пост і ўстрыманне ад мясных страваў. Строгі пост у Каталіцкім Касцёле абавязковы два дні ў годзе: у Вялікую пятніцу і ў Папяльцовую сераду. Гэта азначае, што асобы з 18 да 60 гадоў могуць на працягу дня спажыць толькі адзін пасілак дасыта і два лёгкія пасілкі.
Вялікі пост быў устаноўлены ў памяць аб саракадзённым посце Пана Езуса перад распачаццем Яго публічнай дзейнасці. Езус, якому тады было 30 гадоў, пакінуў Назарэт і скіраваўся на раку Ярдан. Там Ён быў ахрышчаны святым Янам Хрысціцелем. Перш чым пачаць навучанне, Ён пайшоў у пустыню, якая знаходзілася на паўночным усходзе ад Бэтаніі, і пасціўся там 40 дзён.
Лічба 40 увогуле мае ў Бібліі сімвалічнае значэнне, пацвярджэнні чаго часта сустракаюцца ў Старым Запавеце. 40 дзён і начэй ішоў дождж і працягваўся патоп. 40 дзён Майсей прабываў на гары Сінай, што скончылася атрыманнем Табліц Запавету з Дэкалогам. 40 гадоў Ізраэль вандраваў па пустыні. 40 дзён і начэй ішоў прарок Эліяш на Божую гару Харэб. 40 дзён Ёна спаўняў сваё пасланніцтва ў Нініве, заклікаючы яе жыхароў да навяртання. 40 дзён Галіяф прыгнятаў ізраэльскі народ, пакуль Давід не стаў на змаганне з ім.
Лічба 40 звязана ў Бібліі са значнымі падзеямі, вялікімі справамі ачышчэння, падрыхтоўкі да новага жыцця.
Няхай жа час Вялікага посту схіліць нас да таго, каб мы захацелі ачысціць свае сэрцы ад усялякага граху і дазволілі ім нарадзіцца нанова.
JM