Часта мы занадта заклапочаныя тым, каб дзеці слухалі нас, і мала турбуемся пра тое, каб самім слухаць дзіця. У выніку мы заканчваем маралізатарствам - у сітуацыях, калі дзіцяці патрэбна падтрымка. Але ж у гэтыя моманты так важна паказаць дзіцяці, што мы побач, што мы з ім і падзяляем перажыванні, якія ён адчувае, якая б ні была аб'ектыўная сітуацыя.
Адлюстраванне - гэта тэхніка слухання, якая працуе як спакойнае запрашэнне падзяліцца тым, што няпроста выказаць. Сутнасць яе ў тым, каб больш-менш дакладна паўтараць словы дзіцяці.
Прыклад
Дзіця (дзесяць гадоў): "Гэта несправядліва! Чаму менавіта я павінен быў стаяць на брамах?"
Тата: "Ты лічыш, што гэта несправядліва?"
Дзіця: "Так, мне гэта не падабаецца! Нікому не падабаецца".
Тата: "Ты не любіш быць галкіперам - гэтак жа, як і іншыя".
Дзіця: "Але ж у наступны раз, напэўна, паставяць каго-небудзь іншага".
Тата: "Так, у наступны раз табе, хутчэй за ўсё, не прыйдзецца стаяць на варотах. Хоць, хто ведае, можа быць, табе як-небудзь і самому захочацца?"
Дзіця (узважваючы гэтую думку): "Можа быць, і захочацца".
Адлюстраванне працуе як запрашэнне распавядаць далей. Амаль адразу знаходзяць выхад эмоцыі. Гэтая тэхніка дапамагае дзіцяці выказаць свае пачуцці, не заставацца сам-насам з негатыўнымі перажываннямі. Агарнуць тое, што адбылося, словамі, трохі паплакаць - само па сабе суцяшальна.
Адлюстраванне можа вырабіць цудадзейны эфект: дзіця маментальна супакойваецца, таму што фізіялагічная рэакцыя на стрэс памяншаецца. Дзіця само знаходзіць новыя рашэнні ці адкрываецца насустрач новым ідэям звонку. Калі б тата пачаў з таго, што сказаў бы: "З часам табе гэта спадабаецца", магчыма, ён не знайшоў бы падтрымку ў свайго дзіцяці. Калі табе не дазволяць адчуваць тое, што ты адчуваеш, ты не так ахвотна будзеш разглядаць новыя магчымасці.
Тэхніка адлюстравання можа выкарыстоўвацца па-рознаму, напрыклад:
- Пакласці пачатак: часта дастаткова выкарыстаць адлюстраванне толькі ў пачатку размовы, каб дзіця разгаварылася. Магчыма, хопіць і пары фраз, пасля чаго вы працягнеце размову ў звычайнай манеры.
- Свае словы: вы можаце паўтарыць сказанае дзіцем сваімі словамі. У прыведзеным вышэй прыкладзе тата амаль даслоўна паўтарае словы дзіцяці і фармулюе яго выказванні па-свойму. Многія лічаць, што больш натуральна казаць сваімі словамі.
- Рэзюмаванне: адлюстраванне можа заключацца ў абагульненні і рэзюмаванні паведамлення дзіцяці, гэта пакажа яму, што вы пачулі і зразумелі, пра што яно кажа.
Магчыма, што вы не прызвычаіліся такім чынам гаварыць з дзіцём і лічыце, што гэта ненатуральная манера зносін, нейкае перайманне. Так, спачатку адлюстраванне сапраўды можа адчувацца як нешта штучнае, але не таму, што яно памылковае, а таму, што нязвыклае. Усе нязвыклае здаецца нам незвычайным і дзіўным. І я думаю, варта паспрабаваць.
Дзеці абавязкова адчуюць увагу і падтрымку, адносіны паміж вамі могуць стаць куды бліжэй, чым яны ёсць. Дзеці навучацца хутчэй супакойвацца, выпрабоўваючы рознага роду стрэс, ім прасцей будзе спраўляцца з цяжкасцямі і знаходзіць рашэнне праблем.
Калі вам усё роўна здаецца, што адлюстраванне выглядае зусім недарэчна і штучна, вы, зразумела, можаце ім не карыстацца. Але вазьміце на ўзбраенне веданне пра яго: не выключана, што вельмі карысна будзе вырабляць разумовае, а не рэальнае адлюстраванне. Устаноўка на адлюстраванне, як і практычнае прымяненне гэтай тэхнікі, дапаможа зразумець, што адбываецца ў душы вашага дзіцяці.
Адлюстраванне - вельмі карысная тэхніка ў сітуацыях, калі дзіця нешта трывожыць, калі яно хоча пагаварыць пра нешта далікатнае. Вельмі важна і карысна ведаць, што мама і тата побач з табой, калі ты чымсьці занепакоены, адчуваеш, што з табой абышліся несправядліва, ці, можа быць, ты проста вельмі стаміўся.
Адлюстраванне прымушае нас быць побач з дзіцём там, дзе яно знаходзіцца, у момант, калі яму нялёгка. Прысутнасць побач з дзіцм у такія моманты стварае самыя моцныя сувязі і самае ўпэўненае самаадчуванне: "Мне можа быць нялёгка, я маю на гэта права, мне дапамогуць!"
Гюру Эйестад (з кнігі "Самаацэнка ў дзяцей і падлеткаў. Кніга для бацькоў")
Падрыхтавала Вольга Парада